مدیر حوزه‌های علمیه: آموزش حوزه امروز باید مبدأ یک تحول عمیق در همه ساحت‌های تربیت طلبه باشد؛ تربیتی که فقط علمی نباشد، بلکه مؤمن، محقق، مروج، اخلاق‌مدار و اهل درد و رسالت باشد. حوزه علمیه قلب رویارویی تمدنی با حرکت‌های استکباری دنیاست. این قلب با علم و اخلاق و آگاهی اجتماعی و سیاسی می‌تواند بتپد و خون پمپاژ بکند به بدنه دین‌داری در دنیای معاصر و این رسالت آموزش است و این چیزی است که در کلاس رقم می‌خورد.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری علوم انسانی مفتاح، به نقل از خبرگزاری حوزه؛ آیت‌الله علیرضا اعرافی، عصر یکشنبه نهم شهریور ۱۴۰۴ در آیین اختتامیه اجلاسیه دو روزه معاونان آموزش حوزه‌های علمیه سراسر کشور در سالن آیت الله حائری(ره) مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه در قم با اشاره به ویژگی‌های خاص دوره ولایتعهدی امام رضا (ع)، آن را دوره‌ای کاملاً ویژه، بی‌سابقه و بی‌لاحقه در تاریخ امامت خواند و گفت: دوره‌ی حضرت امام رضا (ع) دوره‌ای ویژه بود و گاهی این تعبیر را داشته‌ام که آنچه در آن دو سال ولایتعهدی ظاهری امام رضا (ع) در مرو و خراسان رقم خورد، باید به عنوان یک دوره کاملاً متفاوت و بی‌سابقه در ادوار تاریخ امامت شناخته شود. ویژگی‌ها و امتیازات این دوره، کاملاً متفاوت از ادوار قبل و بعد از آن است.
وی افزود: علت این مسئله آن است که آنچه مأمون به آن دست زد، یک نقشه بسیار پیچیده و خطرناک در تاریخ حکومت‌های اموی، مروانی و عباسی بود. اگر ما بخواهیم در تقابل میان دو خط ولایت و خلافت که از بعد از رسول خدا (ص) آغاز می‌شود و در حکومت‌های اموی، مروانی و عباسی استمرار می‌یابد، نقاط حساس را شناسایی کنیم، به گمان من حساس‌ترین و خطرناک‌ترین دوره، همان دوره مأمون و آن دو سال ولایتعهدی ظاهری است.
آیت‌الله اعرافی ادامه داد: در ادوار دیگر، حتی در عاشورا، ما با دو خط کاملاً مشخص مواجه‌ایم. یکی خلافت ظاهری و غاصبانه، و دیگری امامت و ولایت الهی. این دو خط در مقابل یکدیگر قرار دارند و در طول قرون متمادی در تعارض و تقابل‌اند. شکل این تقابل و تعارض متفاوت بوده و در حجم و نوع آن نیز بر اساس شرایط و اقتضائات زمان تغییراتی دیده می‌شود. این تقابل گاهی به برخوردهای فیزیکی، امنیتی و نظامی می‌انجامد و گاهی نیز در قالب‌های فرهنگی، علمی و معرفتی بروز می‌کند.
مدیر حوزه‌های علمیه در ادامه تأکید کرد: در برخی دوره‌ها، قدرت ولایت بیشتر است و امکان ظهور و بروز بیشتری دارد و در برخی دیگر، این امکان به حداقل می‌رسد. این تقابل دو تا سه قرن پس از رسول خدا (ص) ادامه دارد، اما ظهور و بروز و شکل آن متفاوت است. اوج رویارویی مطلق را در عاشورا می‌بینیم که یک تقابل رزم‌آور با قدرت خلافت غاصبانه و مظلومیت عاشورایی رقم می‌خورد. در زمان امام باقر (ع) و امام صادق (ع)، این رویارویی عمدتاً در سطح اندیشه، فرهنگ و معرفت رخ می‌دهد. حقیقت آن عاشورا با حقیقت کار امام باقر و صادق (ع) تفاوتی ندارد؛ آنها نیز عاشورا را در قالب فکری و فرهنگی دنبال کردند.
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه اقدام مأمون، بسیار متفاوت از روش‌های خلفای پیشین بود، تصریح کرد: مأمون از اساس یک سیاست جدید را پایه‌گذاری کرد. او با نگاه‌های فرهنگی و متناسب با اغراض و اهداف شیطانی‌اش، طراحی بی‌سابقه‌ای را در تاریخ خلافت به اجرا گذاشت. این طراحی، که در گذشته سابقه نداشت، مبتنی بر یک راهبرد بسیار پیچیده بود.
وی افزود: هدف مامون از این طراحی، آن بود که در انظار عمومی نشان دهد ولایت در خلافت هضم شده و تقابلی در کار نیست. او می‌خواست چنین القاء کند که اگر هم اختلافی بوده، حالا با ولایتعهدی امام رضا (ع) همه آنها پایان یافته‌اند. مامون در قالب یک جنگ نرم پیچیده تلاش کرد نشان دهد که آنچه دو قرن محل نزاع بوده، درواقع تابعی از همین خلافت عباسی بوده و حالا در آن ذوب شده است. هدف او رسیدن به نقطه‌ای بود که نشان دهد این دو خط یعنی خط ولایت و خلافت به وحدت و یکی شدن رسیده‌اند.
آیت‌الله اعرافی در ادامه سخنان خود با اشاره به تفاوت راهبرد مأمون با دیگر خلفا در برخورد با خط ولایت، تأکید کرد: راهبردی که مامون در پیش گرفت، تقریباً در هیچ دوره‌ای سابقه نداشت، حتی در ماجرای صلح امام حسن (ع) نیز چنین رویکردی دیده نمی‌شود. در صلح امام حسن (ع) کاملاً مشخص بود که حضرت یک راه، اندیشه و مرام مشخصی دارد و معاویه نیز راه و مرامی متفاوت را دنبال می‌کند. برای برخی مصالح، عهد و توافقی صورت گرفت، اما تمایز این دو خط حتی در متن توافق‌نامه نیز به روشنی قابل مشاهده است.
وی ادامه داد: در سایر ادوار نیز یا مانند عاشورا به اوج تقابل رسیده‌ایم، یا در شرایطی آرام‌تر، باز هم روشن است که امام باقر (ع) و امام صادق (ع) چه می‌فرمودند و چگونه با دستگاه خلافت مواجه بودند. حجم عظیمی از احادیث، سخنان و مواضع این دو امام همام، نشان از تقابل فکری و معرفتی با خط خلافت دارد.
مدیر حوزه‌های علمیه تصریح کرد: آنچه مأمون قصد انجام آن را داشت از اساس متفاوت بود. در طول تاریخ، هر خلیفه‌ای راهبردی خاص را برگزیده و بر اساس آن با خط ولایت مواجه می‌شد، اما راهبرد مأمون منحصر بفرد و بی‌سابقه بود. او به دنبال آن بود که در منظر عمومی جامعه نشان دهد که خط ولایت و خلافت یکی شده‌ان یا دستکم در مقام ظهور و بروز این‌گونه القا کند. هدف او این بود که دیگر کسی از اختلاف میان این دو خط سخن نگوید.
آیت‌الله اعرافی افزود: فشار در این مسیر نیز بسیار سنگین بود و شواهد تاریخی به روشنی این موضوع را اثبات می‌کنند. راهبرد مامون در تقابل با خط ولایت، به قدری پیچیده بود که حتی در درون دستگاه خلافت عباسی نیز با مخالفت‌هایی مواجه شد. بسیاری از اطرافیان مامون نیز با این نقشه موافق نبودند، اما او با پیچیدگی فوق‌العاده‌ای آن را اجرا کرد و اگر مقابله‌ی بسیار دقیق و راهبردی امام رضا (ع) و عنایات الهی نبود، ممکن بود تا حدودی به موفقیتی نسبی برسد و حتی موفقیتی فراتر از آنچه دیگر خلفا در مواجهه با ائمه به دست آورده بودند.
مدیر حوزه‌های علمیه با اشاره به واکنش هوشمندانه امام رضا (ع) در برابر این تهدید نرم و راهبرد خطرناک، گفت: در مقابل این تهدید بزرگ، امام رضا (ع) دو اقدام اساسی انجام دادند. نخست اینکه نگذاشتند در افکار عمومی چنین تصوری شکل بگیرد که امامت تنازل کرده و کوتاه آمده و با دستگاه خلافت یک‌دست شده است. حضرت با همه وجود اجازه ندادند این باور نادرست در جامعه اسلامی رسوخ پیدا کند که گویا خلافت و ولایت به وحدت رسیده‌اند. این خط و راهبرد اول حضرت بود.
وی ادامه داد: شواهد تاریخی نیز گواه روشنی بر این موفقیت است. از همان لحظه‌ای که حضرت از مدینه حرکت کردند، بر مزار نورانی رسول خدا (ص) گریستند و با سخنرانی‌ها و تبلیغ و تبیین هدفمند، این نکته را به روشنی بیان کردند که این مسیر، یک مسیر تحمیلی است و ما هرگز از آرمان‌های بلند امامت تنازل نکرده‌ایم. ایشان در طول مسیر نیز این خط تبلیغی و روشنگری را ادامه دادند.
مدیر حوزه‌های علمیه با اشاره به حضور یک ساله امام رضا (ع) در خراسان و مرو گفت: در طول این اقامت نیز، هر زمان فرصتی پیش می‌آمد، حضرت با سخنان و مواضع خود، این حقیقت را به مردم یادآوری می‌کردند که داستان ولایتعهدی، داستانی ظاهری و تحمیلی است و حقیقتی در آن نیست. امام رضا (ع) اجازه ندادند افکار عمومی درگیر یک توهم خطرناک شود.
وی با اشاره به راهبرد دوم امام رضا (ع)، گفت: به تعبیر امروز، حضرت تنها به خنثی‌سازی تهدید بسنده نکردند، بلکه آن را به یک فرصت بزرگ تبدیل کردند. این فرصت جدید، ورود امام معصوم و حجت خدا به سرزمینی بود که فراتر از سرزمین عرب‌نشین قرار داشت. امام رضا (ع) با حضور در ایران و خراسان، توانستند انوار امامت را به یک خطه بزرگ تمدنی عالم اسلام وارد کنند.
آیت‌الله اعرافی ادامه داد: این حضور یک نقطه عطف در تاریخ امامت است. امام رضا (ع) از این فرصت بهره بردند تا اندیشه ولایت و امامت را در خارج از شبه‌جزیره عربستان و در گستره‌ای وسیع‌تر، معرفی و تثبیت کنند. حضور حضرت در خراسان و مرو موجب درخشش معارف الهی و اثرگذاری فرهنگی، معرفتی و تمدنی بر یکی از مهم‌ترین و گسترده‌ترین مراکز علمی و دینی آن زمان، یعنی حوزه بزرگ خراسان و مرو شد.
وی در یک جمع‌بندی از سخنان خود تا این بخش افزود: نکته اول آن بود که خطرناک‌ترین و پیچیده‌ترین نقشه در طول تاریخ تقابل میان دو خط خلافت و ولایت، در دوره‌ی مأمون رقم خورده است. نکته دوم اینکه امام رضا (ع) با ظرافت و دقت تمام، آن نقشه را خنثی کردند و اجازه ندادند این تصور در اذهان عمومی شکل بگیرد که خلافت و ولایت یکی شده‌اند. سومین نکته هم اینکه امام (ع) از آن تهدید تحمیلی، یک فرصت تاریخی ساختند؛ فرصتی برای حضور امام و حجت خدا در خارج از سرزمین‌های عرب‌نشین و ارتباط‌گیری با جامعه‌ای بزرگ‌تر، که منجر به درخشش انوار امامت در منطقه حساس و اثرگذار خراسان و مرو شد؛ منطقه‌ای که از موانع و سختی‌های موجود در مدینه، عراق و کوفه به دور بود و تأثیرگذاری آن بر سراسر جهان اسلام محسوس بود.
مدیر حوزه‌های علمیه در ادامه افزود: بلافاصله پس از شهادت امام رضا (ع)، دستگاه خلافت متوجه شد که همه‌ی شگردها و ترفندهایی که در طول نزدیک به دویست سال آزموده شده بود، نتوانست راه امامت را از بین ببرد. اگرچه در ظاهر، فشارها و مضایق توانستند سختی‌هایی تحمیل کنند، اما این نقشه‌ها در حذف خط ولایت ناکام ماندند. از عاشورا که تقابل مطلق و آشکار بود و تا نقشه‌ی مسالمت‌آمیز و نرم مأمون که هدفش هضم و ذوبان خط ولایت در خلافت بود، همه اجرا شدند، اما هیچ‌کدام به نتیجه نرسیدند.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به تغییر رویکرد خلفای عباسی در دوره پس از مأمون اظهار کرد: پس از آن تجربه‌ها، دیگر نه راهبرد مأمون ادامه یافت، نه آن آزادی‌های محدود، نه برخوردهای ظاهری و نه حتی شیوه‌ی زندانی‌کردن ائمه (ع). بلکه از دوره‌ی پس از مأمون، به ویژه در عصر متوکل، ما با یک مدل جدید از تقابل مواجه می‌شویم؛ شکلی از برخورد که محاصره‌ی کامل و تام و تمام را برای محو کامل خط ولایت در پیش گرفت.
وی ادامه داد: شاید به بیانی بتوان گفت مظلوم‌ترین ائمه ما امام جواد و امام هادی و امام عسکری (علیهم‌السلام) هستند و بخصوص امام عسکری (ع). دیگر در نهایتِ خفقان و اختلاق و فشار و خلفای سفاک بی‌رحم با تجربه‌ی حدودا دویست ساله که دیگر پای هیچ راه آمدنی در کار نیست و همه چیز را هم تجربه کرده‌اند، بدترین سیاست را در این ادوار اعمال می‌کنند. عمرها کوتاه و درهای خانه‌ها بسته و روابط قطع با پیروان هم قطع، این شرایط ابناءالرضا (ع) بود.
مدیر حوزه‌های علمیه با بیان اینکه این سه امام با وجود تمام این شرایط، رسالت خود را با ظرافت و دقت الهی به انجام رساندند، افزود: کار مهم این سه امام، آن بود که این مشعل ولایت خاموش نشود. شبکه وکالت را حفظ کردند، جریان‌های منحرف را کنار زدند و تقابل دقیق و سنجیده با دستگاه خلافت را بدون دسترسی مستقیم به جامعه ادامه دادند.
آیت‌الله اعرافی سپس به نقش برجسته‌تر این سه امام نسبت به ائمه‌ی پیشین اشاره کرد و گفت: کار مهم‌تر این سه امام، به ویژه امام عسکری (ع)، آماده‌سازی جامعه و شیعیان برای ورود به عصر غیبت بود. این یک انتقال بسیار بنیادین و سرنوشت‌ساز در تاریخ تشیع است. عصری که دیگر قواعد و ساختارها تغییر می‌کند؛ جامعه اهل‌بیت (ع) وارد تجربه‌ای کاملاً نو می‌شود تجربه‌ای که قرار است قرن‌ها ادامه داشته باشد.
وی ادامه داد: مهندسی این انتقال، مدیریت گذر از دوران حضور ظاهری امام معصوم به دوران غیبت، کاری بود بس دشوار که تنها با عنایت الهی و دقت امامان معصوم (ع) ممکن شد. جامعه باید برای این دوره آماده می‌شد، هم از حیث فکری و هم از حیث معرفتی و ساختاری. ارجاع به علما، نهادینه‌سازی نقش فقها، و پایه‌گذاری حوزه‌های علمیه به عنوان حاملان این امانت، در واقع از سوی همین سه امام انجام گرفت.
آیت‌الله اعرافی افزود: در امتداد همین مهندسی، غیبت صغری آغاز شد؛ نواب اربعه، حوزه‌های بزرگ ری، بغداد و قم به ویژه قم و ری همگی نقش‌آفرین شدند. نواب خاص و اصحاب برجسته موظف شدند جامعه را برای یک دوره‌ی جدید آماده کنند؛ دوره‌ای بدون حضور ظاهری امام معصوم. این مهم‌ترین مسئولیت امام عسکری (ع) و ابناءالرضا (ع) بود. آنان زمینه را برای شکل‌گیری حوزه‌های علمیه فراهم کردند.
وی تاکید کرد: دوره‌ی بسیار پیچیده و خطرناک عصر غیبت که از هر سو خطر می‌بارید، هم بایستی اعتقادات جامعه‌ی شیعه را حفظ کرد و امام عصر را در اعتقادات قرار داد. چون اولین خطر این بود که به دلیل فاصله‌ی امام عصر با جامعه اصلا این اعتقاد شکل نگیرد. شکل دادن به این اعتقاد و آماده‌سازی جامعه و آماده‌سازی عالمان دین برای اینکه مستقل و دور از حضور امام این امانت را صیانت بکنند و این بار سنگین را بر دوش بگیرند، اینها کارهای سخت دوره‌ی ابناءالرضا ع و غیبت صغری بود.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به وظیفه امروز حوزه‌های علمیه خاطرنشان کرد: ما امروز میراث‌دار آن تطورات هستیم. حوزه، امانت‌دار هدایت مردم از سوی ائمه‌ی هدی است. این جایگاه حوزه است که باید آن را پاس بداریم.
وی تأکید کرد: ما و شما تنها مسئول یک نظام آموزشی یا صرفاً علمی نیستیم. ما حاملان یک فکر بزرگ الهی و استمرار رسالت و امامت در طول نسل‌ها و قرن‌ها هستیم. آموزش ما، باید در مسیر این رسالت عظیم قرار بگیرد. این امانت سنگینی است که بر دوش حوزه و حوزویان نهاده شده، و آن شأن اصلی ما است که نباید آن را ساده پنداشت.
آیت‌الله اعرافی در بخش دوم سخنان خود با محوریت توصیه‌ها و تأکیداتی خطاب به معاونان آموزش حوزه‌های علمیه سراسر کشور، نکات مهمی را مطرح کرد. وی در آغاز این بخش با یادآوری برخی سیاست‌های کلان مدیریت حوزه، گفت: در این دوره‌ها، به ویژه در سالهای اخیر، سیاست مدیریتی ما بر تفویض اختیار استوار بوده است، البته تفویض اختیاری هوشمندانه، همراه با مراقبت لازم.
وی افزود: یکی از محورهای مهم، ارتقاء و تعالی حوزه‌های علمیه‌ی شهرها و استان‌هاست. این تعالی باید به گونه‌ای باشد که هر حوزه حداقل در قامت پاسخگویی به نیازهای همان شهر و استان بتواند بدرخشد و نقش ایفا کند؛ در نتیجه، شاهد تنوع و تعدد حوزه‌های معیار، خوب و راغی در سراسر کشور باشیم.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به جایگاه ممتاز قم، تصریح کرد: قم یک کانون بی‌بدیل و بی‌مثیل در تاریخ حوزه‌های علمیه است. اگر بخواهیم سرجمع و معدل همه دستاوردهای حوزه‌ها را بررسی کنیم، به ویژه پس از انقلاب اسلامی، آنچه در قم رقم خورده یا بی‌نظیر است یا بسیار کم‌نظیر.
مدیر حوزه‌های علمیه تاکید کرد: این جایگاه باید حفظ شود و این سیاست درست است، اما نباید حفظ این کانون به بهای تهی‌شدن استان‌ها و شهرهای ما از علمای بزرگ، فقها، مبلغان توانمند و نیروهای ماهر باشد. نباید همه چیز در قم متمرکز شود. این سیاستی بود که در طی این سال‌ها به طور ویژه دنبال شده است.
وی خطاب به معاونان آموزش تأکید کرد: معاونت آموزش به عنوان نقطه محوری حوزه، وظیفه دارد این سیاست را عملیاتی کند. یعنی هم اختیارات را بپذیرد و بار امانت را بر دوش بگیرد و هم با هوشمندی، نظارت و ارتقای کیفی همراه شود. از سوی دیگر، کیفیت را ارتقا دهد تا بتوانیم حوزه‌هایی متنوع، قوی و پاسخگو به نیازهای جدید داشته باشیم.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به دگرگونی‌های فرهنگی و اجتماعی کشور خاطرنشان کرد: وقتی امروزِ یک استان را با پنجاه سال پیش مقایسه می‌کنیم، می‌بینیم که همه چیز تغییر کرده است؛ از ضریب سواد و تحصیلات عالی گرفته تا فرهنگ عمومی، سبک زندگی و ارتباطات. حوزه باید در قامت این تغییرات ظاهر شود. نمی‌توان با همان نگاه پنجاه سال پیش به آموزش حوزه نگاه کرد. باید متناسب با تطورات فرهنگی، حوزه را بازتعریف کرد.
وی گفت: مدیریت‌های استانی و مدارس بویژه معاونت آموزش که ستون فقرات کار هستند باید مسئولیت پذیری و اختیارات بیشتر از یک سو و تلاش برای حفظ کیفیت از سوی دیگر و بویژه ارتقا به سمتی که بتواند به نیازهای روزگار جدید لااقل در شهر و استان خود پاسخ بدهد و همزمان با اینها پشتیبان حوزه کانونی و مرکزی مثل قم باشد. این نکات کلیدی است که بر دوش شما قرار دارد و باید برای آنها تدبیر کنید.
آیت‌الله اعرافی در بخش بعدی سخنان خود، با تأکید مجدد بر جایگاه آموزش در منظومه مدیریت حوزه، گفت: بارها گفته‌ام که آموزش جایگاه محوری در مدیریت حوزه دارد. هرگز نمی‌خواهیم شأن معاونت‌ها و بخش‌های دیگر را پایین بیاوریم، همه محترم، لازم و مهم هستند، اما بار اصلی حرکت بر دوش آموزش است.
وی ادامه داد: این جایگاه رفیع و ارزشمند، وظیفه شما را سنگین‌تر می‌کند. از دوره‌ی مسئولیت در جامعه‌المصطفی تا اکنون که در حوزه هستیم، همواره این را گفته‌ام که آموزش دو مسئولیت دارد: نخست، اجرای آیین‌نامه‌ها، ضوابط و کارهای محوله که باید با دقت اجرا شود. اما دوم، که بسیار مهم‌تر است، این است که آموزش باید روح پژوهشی، اخلاقی، معرفتی و اندیشه‌ای را در سراسر نظام آموزشی اشراب و انفاذ کند.
وی با انتقاد از نگاه سطحی به آموزش افزود: کار شما فقط برگزاری کلاس و کنترل دروس نیست. اینها لایه اول آموزش است. اما اصل کار آن است که آموزش، پژوهش‌محور، اخلاق‌مدار، تبلیغ‌مبنا و انسان‌ساز باشد. این چهار محور کلیدی باید در بطن نظام آموزشی حوزه تجلی یابد.
وی با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب درباره «حوزه پیشرو و سرآمد»، گفت: بر اساس آن تعابیر بلند و راهبردی، ما باید در نظام آموزشی‌مان این ویژگی‌ها را نهادینه کنیم: روح تحقیق و اندیشه‌ورزی، معنویت و اخلاق، ظرفیت تبلیغی و انسان‌سازی. افزون بر اینها، حوزه باید رویکرد بین‌المللی، اجتماعی و سیاسی نیز داشته باشد و این امور نباید در سطح برنامه‌های پیوسته و به صورت ترکیب انضمامی، بلکه باید به صورت ترکیب اتحادی در آموزش ما جاری باشد.
آیت‌الله اعرافی در ادامه با توضیح مفهوم «ترکیب اتحادی» گفت: ما نمی‌خواهیم مفاهیمی مثل اخلاق، تبلیغ، پژوهش و بین‌الملل را به شکل انضمامی در کنار کلاس‌های درسی بگنجانیم. بلکه می‌خواهیم اینها در روح آموزش به صورت ترکیب اتحادی در هم تنیده شوند. یعنی کلاس درس به گونه‌ای باشد که تحقیق، سکه‌ی رایج آن باشد؛ تربیت و اخلاق در آن موج بزند و قابلیت تبلیغ و تأثیر اجتماعی در آن نهادینه شده باشد.
وی خطاب به معاونان آموزش حوزه‌ها گفت: خود شما باید برای اشراب و انفاذ این مفاهیم در بطن آموزش طراحی کنید. البته در ستاد نیز کارهایی باید انجام شود، اما بار اصلی بر دوش شماست. آموزش حوزه امروز باید مبدأ یک تحول عمیق در همه ساحت‌های تربیت طلبه باشد؛ تربیتی که فقط علمی نباشد، بلکه مؤمن، محقق، مروج، اخلاق‌مدار و اهل درد و رسالت باشد.
آیت‌الله اعرافی با تمرکز بر نکات راهبردی و عملیاتی، به هفت محور کلیدی دیگر اشاره کرد که هر کدام نقش مهمی در آینده آموزش حوزه و نقش آن در تمدن اسلامی دارند.
آیت‌الله اعرافی با تأکید ویژه بر اهمیت کلاس درس، گفت: واضح و آشکار است که همه ما، از مسئولان ستاد گرفته تا مدیریت مدارس و مراکز، حلقه‌های پشتیبانی برای یک نقطه کانونی هستیم؛ و آن نقطه‌ی اصلی، کلاس درس و رابطه استاد و شاگرد است.
وی با اشاره به تاریخ حوزه‌های علمیه، افزود: در روزگاری هیچ یک از این پشتیبانی‌ها نبود، اما در همان شرایط سخت و محدود، طلبه‌ها راه خود را پیدا می‌کردند، درس می‌خواندند و بزرگانی را تحویل جامعه داده شد. امروز چون گستردگی ایجاد شده و مسائل جدیدی پدید آمده، نظام پشتیبانی چندلایه شکل گرفته است؛ از شورای عالی تا ستاد مرکزی، ستاد استانی، مدیریت مدارس، و کادر اجرایی.
مدیر حوزه‌های علمیه هشدار داد: اگر همه این پشتیبانی‌ها به ارتقای کلاس درس نینجامد و از دل این کلاس‌ها انسان‌های بزرگ برای ایران، اسلام و انقلاب تربیت نشوند، همه این ساختارها عبث خواهد بود.
آیت‌الله اعرافی آینده را حساس، پیچیده و دشوار توصیف کرد و تأکید کرد: آینده پیش رو هم فرصت‌های بزرگ در بر خواهد داشت و هم تهدیدهای بزرگ که آدم‌های بزرگ می‌طلبد نه آدمی که فقط یک درسی خوانده باشد و چهار تا مطلب بداند، بلکه آدم‌هایی در تراز دنیای جدید و انقلاب اسلامی می‌خواهد.
وی خاطرنشان کرد: حوزه علمیه قلب رویارویی تمدنی با حرکت‌های استکباری دنیاست. این قلب با علم و اخلاق و آگاهی اجتماعی و سیاسی می‌تواند بتپد و خون پمپاژ بکند به بدنه دین‌داری در دنیای معاصر و این رسالت آموزش است و این چیزی است که در کلاس رقم می‌خورد.
مدیر حوزه‌های علمیه خاطرنشان کرد: همه اقدامات آموزشی باید برای کلاسی باشد که آن کلاس خوب شکل بگیرد و آموزش و تربیت در آن محقق شود و استاد محور آن باشد. ما برای استاد باید قدم‌های بزرگتری برداریم، هم معرفت استاد و دانش افزایی و رشد و ارتقای او، هم منزلت استاد و هم معیشت استاد، هر سه لازم است. که البته قدم‌هایی برداشته شده و کارهای بزرگتری هم باید انجام شود که در دست اقدام است.
آیت‌الله اعرافی، گروه‌های علمی تربیتی را یکی از مهم‌ترین ابزارهای بازسازی و ارتقاء نظام آموزش دانست: گروه‌های علمی تربیتی باید بازخوانی، احیا و ارتقا یابند. در دوره‌های قبل شاخص‌ها و دستورالعمل‌هایی تدوین شد، اما هنوز کافی نیست. وی ادامه داد: معنای گروه علمی این است که استاد وارد میدان راهبری شود، نه فقط در کلاس، بلکه در برنامه‌ریزی، تدوین، ارتقاء محتوا و نظارت علمی.
وی با اشاره به مدیریت جدید معاونت آموزش، از آقای مقیمی حاجی به عنوان فرصتی مغتنم یاد کرد و خواستار همکاری و هم‌افزایی بیشتر استان‌ها برای بازخوانی و تقویت گروه‌های علمی شد.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به اینکه سطوح عالی، درس خارج و رشته‌ها یا دوره‌های تخصصی، سه محور از محورهای اصلی تعالی حوزه‌ها هستند، گفت: در این محورها هم پیش رفتیم و دستاورد سالهای اخیر بخصوص دوران بعد از کرونا در درس خارج این است که درس خارج رسمی که نبود اکنون ۴۰ تا ۵۰ تا است. به حدود ۱۰۰ رشته محل رسیدیم در استان‌ها و سطوح عالی هم خیلی جاها داشت و به تدریج رسمی و تقویت شد اما کافی نیست. این سه محور از کارهای اصلی شماست که باید آن را پاس بدارید و در کنار آن، رشد کمی و بویژه عمق کیفی این سه محور رسالت شماست و شما باید دائما عمق و ارتقای این محورها را دنبال کنید.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به حدود ۱۰۰ هزار روحانی فعال در جامعه که خارج از چرخه رسمی آموزش حوزه هستند، گفت: این طلاب در کارویژه‌های روحانیت مثل امین و هجرت یا در نهادهای مختلف مثل آموزش و پرورش و نیروهای مسلح مشغول‌اند. اینها اصحاب علمی شما هستند. ما در قبال رشد علمی و پاسداشت معرفتی این جمعیت نیز مسئولیت داریم.
مدیر حوزه‌های علمیه از برنامه‌هایی مانند دوره‌های نیمه حضوری علمی و تربیتی برای این طلاب سخن گفت و خواستار تمرکز جدی و نگاه سرپرستی علمی معاونان آموزش نسبت به جامعه دانش‌آموختگان شد.
وی با تأکید بر پاسداری از سنت‌های حوزوی گفت: واقعا ما نباید تعصب داشته باشیم که تحول و تغییر و تطور را نپذیریم. و از آن طرف هم نباید از کسانی باشیم که دستاوردهای قوی حوزه و تجربه‌های ممتاز حوزه و سنت‌های عمیق حوزه که در طول تاریخ این‌همه نتیجه داده و به انقلاب اسلامی انجامیده، را کم بشماریم. ما اصالت‌های خود را باید با قدرت حفظ کنیم، سنت‌های عمیق حوزه که قوائم امتداد حوزه هستند و سنت‌های درستی هم هستند را باید پاس بداریم در عین اینکه ما باید از تجارب دنیای جدید هم استفاده کنیم.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به اصلاحیه سطوح عالی و متون و منابع آموزشی حوزه که در قم آغاز شده است، از پیشرفت‌های صورت گرفته قدردانی کرد و خواستار ارائه و ترویج گسترده این اصلاحات شد و بر ضرورت برنامه‌ریزی دقیق و تدبیر ویژه برای مباحث فقه معاصر و دروس تمهیدیه آن تأکید کرد.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به اهمیت حمایت از نخبگان و استعدادهای برتر، از معاونین آموزش استان‌ها خواست تا شخصا و به شکل جدی سرپرستی علمی این افراد را بر عهده بگیرند و در صورتی که استعداد آنها در استان اشباع نشود راهنمایی کنند تا این استعدادها به قم منتقل شوند. وی بر استمرار گردش علمی به قم به عنوان امری ضروری تأکید کرد.
آیت‌الله اعرافی همچنین بر لزوم برنامه‌ریزی مستمر در حوزه‌ی جذب و پذیرش طلاب با هدف حفظ کیفیت و کمیت مناسب تأکید کرد. وی تقویت کتابخانه‌ها و توسعه نرم‌افزارهای آموزشی را از اولویت‌های مهم دانست و توجه ویژه به مسابقات علمی و المپیادهای تخصصی را خواستار شد.
مدیر حوزه‌های علمیه، آموزش مجازی را به ویژه برای سطوح بالاتر که فارغ‌التحصیلان به سمت استخدام و فعالیت تخصصی حرکت می‌کنند، نیاز ضروری حوزه دانست و بر ساماندهی دقیق و رعایت دقت‌های لازم در این زمینه تأکید کرد.
ساماندهی مدارس حوزه نیز از دیگر موضوعات مورد تأکید مدیر حوزه‌های علمیه بود. آیت‌الله اعرافی تأکید کرد که مدارس در هر شهر باید حفظ شوند، زیرا هر مدرسه به مثابه مشعل هدایت همان منطقه است و همه باید در جهت استمرار فعالیت آموزشی مدارس همت گمارند. طرح ساماندهی طلاب و روحانیون که از قم و سایر شهرها آغاز شده است نیز باید با جدیت ادامه یابد.
مدیر حوزه‌های علمیه با اشاره به پایان یافتن برنامه پنج ساله آزمایشی حوزه، بر اجرای برنامه پنج ساله دوم حوزه‌های علمیه در استان‌ها و شهرها تاکید کرد و خواستار ایفای نقش مؤثر و قوی معاونت آموزش در این برنامه شد.
https://ihkn.ir/?p=43037
نظرات