حکم حکومتی از جمله مهم‌ترین نوآوری‌های امام خمینی (ره) در عرصه فقه حکومتی است / امام احیاگر سنت فقه تمدنی شیعه بود

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از ایکنا؛ حجت الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی، رئیس پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه در نشستی که با عنوان «اندایشه‌های حکومتی امام خمینی(ره)»، ۱۳ خردادماه در سالن جلسات دانشکده علوم قرآنی قم برگزار شد، با اشاره به اندیشه‌های جدید امام راحل گفت:

امام خمینی(ره) با نگاهی نوین به فقه شیعه، تحولی بنیادین در نسبت دین و حکومت ایجاد کرد، ایشان با عبور از فقه فردمحور سنتی که عمدتاً به احکام طهارت و نجاسات می‌پرداخت، فقه را به عرصه اداره جامعه کشاند و این تحول بر سه پایه خاتمیت دین (قابلیت پاسخگویی تا قیامت)، جامعیت شریعت (پوشش تمام نیاز‌های بشر) و کارآمدی حکومت (قابلیت اجرا در دنیای معاصر) بود.

وی افزود: سیر تاریخی این تحول از فقه آل بویه و صفویه تا نظریه ولایت فقیه قابل ردیابی است و در دوران صفویه، فقهایی مانند محقق کرکی با تدوین «قاطع اللجاج»، فقه حکومتی را پایه‌ریزی کردند اما امام با تأسیس نظام جمهوری اسلامی، این نظریه را به مرحله اجرا رساند و ایشان ثابت کرد فقه نه تنها می‌تواند به پرسش‌های فردی پاسخ دهد بلکه قادر است کشوری را در عصر مدرن اداره کند.

حجت الاسلام والمسلمین ایزدهی ضمن بیان مهم‌ترین نوآوری‌های امام در عرصه فقه حکومتی اظهار کرد: تئوری حکم حکومتی اولین نوع آن است که امکان لغو یکجانبه قرارداد‌های دولتی براساس مصلحت نظام را شامل می‌شود، فقه بین‌الملل نمونه دیگری از مهم‌ترین نوآوری‌های امام در عرصه فقه حکومتی امام است که طی آن تنظیم روابط خارجی بر مبنای «نفی سبیل» و «مصلحت اسلامی» صورت می‌گیرد.

وی با بیان نمونه‌ها و مصادیق دیگری از مهم‌ترین نوآوری‌های امام در عرصه فقه حکومتی بیان کرد: با فقه اقتصادی، طراحی نظام بانکی بدون ربا به جای طرد کامل بانکداری انجام می‌شود و با فقه اجتماعی، توجه به حقوق شهروندی فراتر از تکالیف مومنین است.

رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی چالش‌های پیش‌روی این اندیشه‌ها را معرفی کرده و ابراز کرد: چالش‌های پیش‌روی این اندیشه‌ها امروز بیش از هر زمان دیگری نمایان است، در عصر جهانی‌سازی و انقلاب دیجیتال، فقه حکومتی باید بتواند به مسائلی مانند حقوق سایبری، اقتصاد دیجیتال، محیط زیست و روابط بین‌الملل پاسخ دهد، امام با گشودن باب «اجتهاد پویا» راه را برای این تحولات هموار کرد اما تداوم این مسیر نیازمند اجتهادی خلاقانه و متناسب با پیچیدگی‌های جهان معاصر است.

وی در پایان تصریح کرد: در یک نگاه کلی، امام خمینی(ره) نه تنها بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی بود که احیاگر سنت فقه تمدنی در شیعه به شمار می‌رود، ایشان نشان داد فقه می‌تواند همزمان پایبند به اصول شرعی و پاسخگوی نیاز‌های متغیر جامعه باشد و این میراث گران‌بها، امروز به عنوان چراغ راهی برای نسل جدید فقها و اندیشمندان اسلامی می‌درخشد.