دادگاه صلح؛ گامی جدید در بهبود روند دادرسی / تغییرات بنیادین در قانون شورای حل اختلاف

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از ایرنا؛ در قانون جدید شوراهای حل اختلاف ساختارهای جدیدی اضافه شده و یا برای برخی ساختارهای موجود، شرح وظایف جدیدی پیش‌بینی شده که تاسیس دادگاه صلح یکی از این موارد است.

به موجب ماده چهار قانون شوراهای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲ قوه قضاییه مکلف است حداکثر ظرف یک سال از تاریخ اجرایی شدن این قانون، در هر حوزه قضایی شهرستان، شعبه یا شعبی از دادگاه‌ها را تحت مدیریت و نظارت رییس آن حوزه قضایی به عنوان دادگاه صلح تعیین کند.

طبق ماده یک آیین‌نامه اجرایی قانون شوراهای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۳ دادگاه صلح، به این صورت تعریف شده که دادگاه صلح شعبه یا شعبی از دادگاه‌های دادگستری است که بر اساس صلاحیت‌های درج شده در قانون تعیین می‌شود.

بر اساس ماده ۱۹ آیین‌نامه شوراهای حل اختلاف، در هر حوزه قضایی شهرستان شعب دادگاه صلح به تعداد مورد نیاز تعیین و تشکیل می‌شود.

با هدف کسب اطلاع بیشتر از نحوه راه اندازی دادگاه صلح در استان قزوین، از رییس مرکز توسعه حل اختلاف استان قزوین دعوت کردیم تا در این رابطه توضیح دهد؛ حجت الاسلام محمد حیدری در ادامه به سوالات خبرنگار ایرنا پاسخ می دهد:

سوال: لطفا ابتدا خیلی مفصل در مورد تصویب این قانون توضیح دهید و اینکه چه مواردی را شامل می شود؟

قانون جدید شورای حل اختلاف شهریور ۱۴۰۲ به تصویب مجلس رسید و در آذرماه همان سال از سوی شورای نگهبان تایید شد؛ قانون قبلی در سال ۹۴ تصویب شده بود، این قانون جدید تمام قوانین قبلی را نسخ کرده است و موارد جدیدی را وارد قانون می‌کند.

افتتاح و تاسیس دادگاه صلح از مواردی است که در قانون جدید آمده است، دادگاه صلح در واقع صلاحیت حقوقی و کیفری دارند، در ماده ۱۲ این قانون، صلاحیت دادگاه در دعاوی مالی تا یک میلیارد ریال که تقویم آن در غیر از وجوه نقدی با خواهان باشد، تشریح شده است؛ مثلا در استرداد خودرو و عین مال، تقویم آن بر عهده خواهان است.

همچنین دعاوی تخلیه اماکن استیجاری اعم از مسکونی، زراعی، تجاری (به جز اختلاف در سرقفلی)، تغییر نام، درخواست حصر وراثت و تامین دلیل و موارد دیگر بر عهده همین دادگاه صلح قرار دارد.

در موضوعات کیفری نیز جرایم درجه هفت و هشت، حوادث ناشی از کار، تصادفات جرحی و فوتی بر اساس قانون جدید بر عهده دادگاه صلح قرار دارد.

خود قانون تصریح کرده که اگر حکمی تعیین شده است، باید از این دادگاه تبعیت شود، اما اگر مواردی باشد که پیش بینی نشده باشد، تابع آیین دادرسی کیفری و مدنی خواهد بود.

سوال: دادگاه‌های صلح چگونه راه اندازی شده و شروع به کار خواهند کرد؟

در سه مرحله در حال افتتاح دادگاه صلح هستیم، مرحله نخست از ۱۳ مردادماه آغاز شده و به بخش‌ها مربوط می‌شود، برای این منظور شورایی راهبری در تهران تاسیس شده که رییس آن معاون قوه قضاییه است؛ در این شورا مصوباتی تصویب می شود که برای اجرای بهتر به تمام کشور و استان‌ها ارسال خواهد شد؛ یازدهمین نشست این شورای راهبری نیز تشکیل شده و مصوبات آن به استان قزوین ارسال شده است.

از آنجایی که قانون جدید تحول بزرگی را در قوه قضاییه ایجاد کرده و قاضی شورای حل اختلاف را حذف کرده است، از این پس دادرس یا رییس دادگاه صلح رای صادر خواهد کرد؛ از آنجایی که ممکن بود این تحولات به روند پرونده مردم آسیب بزند، قرار شد که اجرای آن به آهستگی صورت پذیرد تا آسیب شناسی روند جدید نیز سریعا در ادامه لحاظ شود.

بر همین اساس دادگاه‌های بخش می توانند دادگاه صلح داشته باشد، به عنوان مثال بخش‌هایی که با ترافیک پرونده بالایی همراه هستند می توانند از ظرفیت دادگاه صلح بهره ببرند؛ در استان قزوین از ۱۹ حوزه قضایی، ۱۳ مورد دادگاه بخش داریم که در شورای معاونین به این نتیجه رسیدیم که فعلا ضرورتی به راه اندازی مجزا نیست؛ به عبارت دیگر صلاح بر این شد که به جای راه اندازی دادگاه مجزا، تمام صلاحیت دادگاه صلح به دادگاه‌های عمومی و بخش محول شود، در نتیجه هم اکنون پرونده‌ای در شورای حل اختلاف ثبت نمی‌شود و در عوض دادگاه صلح رسیدگی آن را برعهده می‌گیرد.

البته قانون تکلیف کرده که دادگاه صلح برای ایجاد صلح و سازش باید در معیت شورای حل اختلاف فعالیت داشته باشند، یعنی قبل از رسیدگی با توافق طرفین می توان پرونده را از دادگاه صلح به شورای حل اختلاف فرستاد، چراکه تجربه من ثابت کرده که بیشتر دعاوی در همین شورا قابل حل و فصل است و دادگاه‌ها نیز چندان شلوغ نخواهد شد.

با این حال ۲۸ دادگاه صلح در استان قزوین تعریف شده که برای شهرستان قزوین ۱۳ شعبه، تاکستان چهار شعبه، البرز سه شعبه، محمدیه چهار شعبه و بویین زهرا و آبیک هرکدام ۲ شعبه پیش بینی شده است.

سوال: هدف قانونگذار از ایجاد دادگاه صلح چه بوده است؟

هدف این بوده که مصالحه به صورت خوب و قانونمند پیش برود و از طرفی مردم نیز سردرگم نشوند و نارضایتی و اطاله دادرسی صورت نگیرد.

سوال: آیا تعیین کننده ارجاع پرونده به دادگاه صلح خود خواهان است یا مرجع قضایی؟

قانون تعیین کرده است که دعاوی زیر یک میلیارد ریال باید به دادگاه صلح ارجاع شود، بنابراین پس از اینکه دادگستری پرونده را در سیستم بررسی کرد، با توجه به موضوع پرونده آن را به دادگاه حقوقی، صلح و کیفری ارجاع می دهد.

سوال: لطفا در خصوص نحوه رسیدگی پرونده در دادگاه صلح توضیح دهید:

ابتدا پرونده به شورای حل اختلاف ارجاع می شود تا زیر نظر دادگاه صلح بین طرفین صلح و سازش صورت پذیرد، اگر سازش نشود، بر اساس آیین دادرسی دادگاه صلح وارد عمل شده کرده و حکم نهایی را صادر می‌کند.

اگر رای دادگاه زیر ۵۰۰ میلیون ریال باشد قطعی بوده و اگر بالای این رقم باشد، امکان تجدیدنظر نیز وجود دارد.

سوال: در خبرها اینطور عنوان شده بود که شورای حل اختلاف با وجود دادگاه صلح برچیده خواهد شد.

خیر – شورای حل اختلاف برچیده نخواهد شد و به کار خودش زیر نظر دادگاه صلح ادامه خواهد داد، همین الان نیز شورای حل اختلاف داریم.

البته از همان ابتدا با محتویات پرونده می توان حدس زد که آیا امکان صلح وجود دارد یا خیر؛ حتی همین الان که دادگاه صلح در ۲ شهرستان بویین زهرا و آبیک راه اندازی شده است، این دادگاه‌ها در معیت شورای حل اختلاف فعالیت دارند.

سوال: فواید دادگاه صلح برای مردم چیست؟

قبلا در شورای حل اختلاف قضاتی حضور داشتند که صبح‌ها در مراجع قضایی مشغول به کار بودند و عصرها در شورای حل اختلاف حاضر می شدند، حتی این حضور هفته ای یک مرتبه بود، اما اکنون با وجود دادگاه صلح، دسترسی مردم به قضات بیشتر شده و خواهان و خوانده اظهارات بیشتری را به سمع و نظر مرجع قضایی می رسانند.

متاسفانه مشکل قانون قبلی شورای حل اختلاف، همین مکفی نبودن نیروی انسانی بود، چراکه ما به اندازه کافی نیروی قضایی و اداری نداشتیم که در شورای حل اختلاف بکارگیری کنیم.

سوال: قانونگذار برای احداث دادگاه صلح در استان قزوین چه مقدار زمان تعیین کرده است؟‌

از آذرماه سال گذشته که قانون به تصویب شورای نگهبان رسید، یک سال زمان داده شده تا دادگاه‌های صلح در استان قزوین احداث و راه اندازی شود؛ بعد از بخش های قضایی باید شهرستان‌ها و سپس مراکز استان‌ها صاحب دادگاه صلح شوند که تا الان این دادگاه‌ها در تمامی شهرستان‌ها راه اندازی نشده و راه اندازی آن در دستور کار قرار دارد.

یکی از علل طولانی شدن راه اندازی دادگاه صلح در استان قزوین، ابلاغ احکام قضایی همکاران است که باید در دادگاه صلح مشغول به کار شوند.

در مرحله سوم، راه اندازی دادگاه صلح در مراکز استان‌ها را پیش رو داریم که باید شورای راهبری کشور ابلاغ کند و تاکنون به سه استان کشور ابلاغ شده و ما نیز منتظر ابلاغ مرکز هستیم.

سوال: آیا قضات دادگاه صلح تنها در این سمت فعالیت خواهند کرد یا با حفظ سمت قبلی عهده دار این وظیفه خواهند شد؟

فعلا با توجه به نوپا بودن دادگاه صلح، بکارگیری قضات به حفظ سمت قبلی موقتی خواهد بود تا در نهایت قاضی مجزایی برای این دادگاه‌ها در نظر بگیریم.

سوال: بزرگترین چالش مادی پیش روی اجرای این قانون چیست؟

بزرگترین چالش ما نیروی انسانی است، یعنی همکاری داشته باشیم که ابتدای وقت اداری در محل کار حاضر شود و بتواند انجام وظیفه کند، ما نیروی انسانی کافی در اختیار نداریم و می توانیم برای جبران این خلا از ظرفیت دادسراها استفاده کنیم، اما دادسراها بعدها به مشکل می خورند که باید در این راستا به جذب نیرو اقدام کرد.

در مرحله بعدی امکانات نرم افزاری مثل سیستم و سامانه‌های رایانه ای مورد نیاز است که قیمت بالایی دارند و باید تامین شود، همچنین ساختمان و ابنیه نیز بسیار مهم است، تا جایی که خواهان راه اندازی مجتمع دادگاه های صلح بودیم و هنوز محقق نشده است.

سوال: آیا هزینه دادرسی در دادگاه صلح رایگان است؟

خیر – هزینه دادرسی در دادگاه صلح همانند سایر مراجع رسیدگی دارای نرخ مجزایی است، با این تفاوت که اگر بین خوانده و خواهان سازش و صلح صورت پذیرد، نیمی از هزینه دادرسی به خواهان مسترد خواهد شد.

https://ihkn.ir/?p=38984