حجت‌الاسلام مهری ضمن بیان اهمیت پرداختن به هوش مصنوعی یکی از وظائف فقه در عصر جدید را بررسی مسائل و کشف احکام و موضوعات مربوط به تکنولوژی «هوش مصنوعی» دانست و سه کاربرد کلیدی تکنولوژی هوش مصنوعی در مراحل مختلف فرآیند اجتهاد تبیین نمود.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی به نقل از خبرگزاری رسا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد مهری، مسئول کمیته و کارگروه فقه و حقوق ستاد راهبری فناوری هوشمند حوزه‌های علمیه در چهارمین نشست از سلسله نشست‌های علمی ستاد هوش مصنوعی که در موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد، با اشاره به نظام مسائل و کاربردهای فقهی و اجتهادی تکنولوژی «هوش مصنوعی» اظهار داشت: حوزه‌های علمیه پیشگام در تحولات اجتماعی، پرچمدار هدایت انسانها و حافظان وحی در طول تاریخ اسلام بوده اند و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سیر تحولات شدت یافت و حوزه‌های علمیه بر اساس ماهیت و وظیفه ذاتی خود، به دنبال شناخت و پیشگامی در موضوعات نو پدید مستحدثه در ابعاد و لایه‌های گوناگون فلسفی، فقهی و اخلاقی پرداخته و همچنین در برابر مسائل جدید نیز خود را آماده کرده است.
وی در ادامه افزود: یکی از مباحث جدید که ظرفیت‌های بسیاری در حوزه‌های علمیه دارد و می‌توان در آن در راستای وظیفه ذاتی حوزه‌های علمیه گام برداشت، پدیدۀ هوش مصنوعی است؛ چراکه هوش مصنوعی به دلیل ظرفیت‌های جدیدی که در توصیف، تحلیل و کنترل رفتار انسان ایجاد می‌کند و از طریق تأثیرات شگرفی که بر زیست فردی و اجتماعی انسان دارد، سبب می‌شود که پرسش‌های جدیدی درباره نسبت این پدیده‌ها با اهداف شارع مقدس ایجاد شود؛بنابراین با وجود جدید بودن موضوع از حیث نظری و نیز مؤلفه‌های آن، لزوم شناخت پدیدۀ هوش مصنوعی و همچنین بررسی و تشریح آن با رویکرد اسلامی، و تطبیق آن با فرهنگ و ارزشهای دینی و ملی، از ضرورت‌های اصلی ما محسوب می‌شود.
مسئول کمیته و کارگروه فقه و حقوق ستاد راهبری فناوری هوشمند حوزه‌های علمیه ابراز کرد: فناوری هوش مصنوعی با دو نوع کارکرد انفعالی و فعال خود، می‌تواند به تحلیل اطلاعات بپردازد و رفتاری براساس نتیجه تحلیل‌های خود بروز دهد و این تکنولوژی در نوع اول عملکرد خود، کارکردی صرفا «وا کنش گر» دارد و با کمک برنامه‌های از قبل طراحی شده و با جستجو در داده‌های از قبل پیش بینی شده برای آن به تحلیل آنها می‌پردازد و بهترین واکنش را در قبال اتفاق خارجی بر می‌گزیند.
وی در ادامه افزود: این تکنولوژی در نوع دوم عملکرد خود کارکردی «خود آگاه و خالقانه» دارد به گونه‌ای که علاوه بر قابلیت‌های نوع اول، دارای احساساتی شبیه احساسات انسان و نیز دارای قابلیت درک احساسات و حالت دیگران است و در عین حال می‌تواند بر اساس داده‌های از پیش ارائه شده به آن و نیز دریافت‌ها و ادراک خود از شرائط پیرامونی اش، فکر و ایده تولید و طراحی کند و آنرا در رفتار خود بروزدهد.
مهری با تبیین وظیفه کمیته فقه و حقوق ستاد هوش مصنوعی حوزه بیان داشت: در کمیته فقه و حقوق، وقتی فقه هوش مصنوعی را بررسی می‌کنیم با دو نوع سؤال مواجه هستیم؛ سؤال اول ناظر به اصل جواز ورود به حوزه هوش مصنوعی می‌باشد؟ که پاسخ و دلیل آن روشن است؛ چون ما در جزیره جداگانه‌ای زندگی نمی‌کنیم که بدون توجه به اتفاقاتی که در کشورهای دنیا درحال انجام است، تصمیم به جلوگیری از ورود یک فناوری به کشور کنیم؛ ثانیاً در حکمرانی، کشورداری و تعاملات با دنیا دچار مشکل جدی خواهیم شد و ایران اسلامی چاره‌‌ای جز مسلح شدن به نیازها و ابزار‌های روز دنیا ندارد؛ اما سؤالات دسته دوم ناظر به مسائلی است که در روند تحقیقات هوش مصنوعی و در زمان استفاده از آن رخ می‌دهد.
مسئول کمیته و کارگروه فقه و حقوق ستاد راهبری فناوری هوشمند حوزه‌های علمیه با اشاره به سه کاربرد کلیدی تکنولوژی هوش مصنوعی در مراحل مختلف فرآیند اجتهاد ابراز کرد: اولین کاربرد تکنولوژی هوش مصنوعی در فرآیند اجتهاد، کاربرد دستیاری است؛ بدین معنا که این فناوری کمک کار فقیه در مسیر استنباط احکام الهی است و لذا می‌تواند ثمرات فراوانی در مسیر اجتهاد داشته باشد. چرا که در فقه لایه‌ها و وجوه استدلالی در هم تنیده و پیچیده‌ای شکل یافته، تحلیل و فهم گزاره‌های فقهی در گرو فهم دقیق عناوین و قرائن متصل و منفصل است؛ فقیه در ابتدا باید به سمت آگاهی از موضوعات برود؛ یعنی فقیه نیاز کامل به موضوع‌شناسی دارد و این کار سخت و دشواری است؛ چون در این موضوعات منابع ذی‌دخل زیاد هستند، منابع لازم‌الرجوع نیز باید زیاد باشد؛ لذا اجتهاد نیاز به حجم عظیمی از اطلاعات دارد؛ و هوش مصنوعی می‌تواند بخشی از اطلاعاتی که باعث روشن شدن موضوع – به‌خصوص در موضوعات اجتماعی – برای فقیه می‌شود را برای او روشن کند.
وی در ادامه افزود: دومین کاربرد تکنولوژی هوش مصنوعی در فرآیند اجتهاد، کاربرد تجمیع و پیدا کردن اطلاعات است؛ یعنی هوش مصنوعی هم می‌تواند اطلاعات خام را مهیا و تنظیم کند و هم می‌تواند اطلاعات ترکیب‌شده را بر اساس موضوعات مختلف به فقیه ارائه دهد؛ چراکه اگر مجتهد به‌طور دقیق موضوع را نداند و موضوع را ناقص ببیند، حکمی که می‌دهد مربوط به موضوع ذهنی اوست؛ نه موضوع بیرونی و واقعی اجتماعی؛ به همین جهت وقتی که حکم بر اجتماع عرضه می‌شود؛ ممکن است اثر عکس را به دنبال داشته باشد؛ پس باید فقیه به کمک هوش مصنوعی فرآیند اجتهاد را تسریع بخشد و در مسیر رسیدن به حکم، مسیر را گم نکند و قطقینا حجم اطلاعات هرچه قدر گسترده و بیشتر باشد، احتمالات بیشتر می‌شود و حکم به واقعیت نزدیک‌تر می‌شود.
مهری سومین کاربرد تکنولوژی هوش مصنوعی در فرآیند اجتهاد را کاربرد پاسخگویی به مسائل و کشف احکام موضوعات مربوط به تکنولوژی هوش مصنوعی دانست و اظهار داشت: فناوری‌های روز و رسانه‌های جدید به سرعت در حال افزایش و گسترش هستند و درآینده نزدیک کشور ما جزء مصرف کنندگان این فناوری هوش مصنوعی مثل اینترنت، شبکه‌های مجازی و سامانه‌های مختلف که جامعه ما را با مشکلات جدی مواجه کرده‌اند، می‌شود و هوش مصنوعی در بسیاری از عرصه‌ها درحال نقش آفرینی در ابعاد مختلف زندگی ما است.
وی در ادامه افزود: بنابراین پاسخگویی به موضوعات و مسائل فقهی حاصل از این اثر پذیری، ضرورتی انکار ناپذیر است و فقه به عنوان تئوری اداره حیات و نظام زندگی انسانها در قبال چنین معضلاتی که بزودی دامن بشر را خواهد گرفت و مسئول باید از الان و قبل از ابتلاء گسترده به معضلات باید به دنبال راه چاره برای آنها باشد؛ پاسخگویی به مسائل و کشف احکام و موضوعات مربوط به تکنولوژی «هوش مصنوعی» و نیز کشف کاربردهای آن در مسیر اجتهاد پویا و ضابطه مند، یکی از وظائف فقه در عصر جدید است و آنچه که در راه کشف مسائل این تکنولوژی باید بسیار مورد توجه واقع شود «آینده پژوهی» و بررسی کارکردهای این تکنولوژی در دنیای فرداست؛ چراکه از ضروریات دنیای جدید بررسی مسائل مستحدثه قبل از ابتلاء به مفاسد آنها یا احیانا رسیدن آنها به حد بحران است.
مسئول کمیته و کارگروه فقه و حقوق ستاد راهبری فناوری هوشمند حوزه‌های علمیه در پایان ضمن بر شمردن نظام مسائل و کاربردهای فقهی و اجتهادی تکنولوژی «هوش مصنوعی» ابراز کرد: آنچه ما در کمیته فقه و حقوق به دنبال آن هستیم؛ چند کلان موضوع و مساله با زیر شاخه‌ها و سوالات فرعی متعدد و فراوان است که از جمله آنها، کاربردهای تکنولوژی هوش مصنوعی در مسیر استنباط احکام الهی چیست؟ حکم فقهی استفاده از تکنولوژی هوش مصنوعی چیست؟ جواز یا عدم جواز؟ می‌باشد.
انتهای پیام/
نظرات