نقشه راه عملیاتی استاد فرشچیان در حکمرانی فرهنگ و هنر ایرانی – اسلامی / هنر در خدمت جهاد تبیین جهانی

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری علوم انسانی مفتاح، به نقل از ایکنا؛ مراسم گرامیداشت مرحوم استاد محمود فرشچیان با عنوان «نگارگر آسمان خیال» سوم شهریورماه در محل تالار وحدت تهران برگزار شد.

در این مراسم، حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، عضو هیأت علمی گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی طی سخنانی اظهار کرد: حضار گرامی، اساتید معزز، جوانان هنرمند و آینده‌سازان ایران اسلامی؛ امروز در محفلی گرد آمده‌ایم برای تکریم روح بلندی که هنر را با حکمت آمیخت و در گردش قلمش هم صلابت ایمان متجلی بود و هم لطافت عرفان. خروج ملکوتی حکیم هنرمند و هنرمند حکیم، استاد محمود فرشچیان، سلمه جبران‌ناپذیر در پیکره فرهنگ و هنر این مرز و بوم است. او از نوابغی بود که شاید سال‌ها زمان نیاز باشد تا این خاک تمدن‌خیز دوباره، چون اویی را در دامان خود بپروراند.

وی افزود: این مجلس، مجلس سوگ نیست؛ بلکه محفلی برای تبیین یک الگو و آغاز یک نهضت است. وظیفه ما در این جایگاه، نه صرفاً تجلیل از یک هنرمند، بلکه استخراج اصول راهبردی در حکمرانی فرهنگ در تراز تمدن نوین اسلامی است. رمزگشایی از حکمت هنر استاد فرشچیان، ایمان در خلاقیت است. این پیوند خلقت و حکمت، بحثی عمیق است که در این کیمیاگر معنا نهفته و در آثار او ظهور یافته است. در این زمینه نخست باید به ارادت خالصانه او به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) اشاره کرد.

خسروپناه گفت: هنر استاد فرشچیان پیش از آنکه هنر دست باشد، هنر دل بود. شاهکار‌های بی‌بدیل او همچون عصر عاشورا، ضامن آهو یا هدیه عشق تنها یک تکنیک هنری نبودند، بلکه جلوه‌ای از عرض ارادت عاشقانه به ساحت مقدس آل‌الله بودند. نکته دیگر، پاسخ مؤمنانه او به چالش سنت و تجدد است. بیش از ۱۵۰ سال است که متفکران در باب نسبت سنت و تجدد در نزاع هستند و این پرسش که آیا می‌توان هنر سنتی و ایرانی را با تجدد جمع کرد، همچنان محل بحث است. استاد فرشچیان در نقطه عطفی از تاریخ معاصر ایستاد، جایی که هنر ما با پرسش بزرگ سنت یا تجدد روبه‌رو بود. پاسخ او انتخاب میان این دو نبود، بلکه ابداع طریق سوم بود. او نشان داد می‌توان عمیقاً در سنت ایرانی ریشه داشت، اما اسیر تکرار نشد و می‌توان از ابزار نو بهره برد، اما شیفته فرم نگردید. هنر او سنتی زنده و پویا بود؛ گفت‌وگویی خلاق میان حکمت ایران باستان، عرفان اسلامی و زبان هنر معاصر.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: از دیگر ویژگی‌های آثار استاد، هنر به مثابه حکمت مجسم است. این پرسش همواره ذهن مرا درگیر کرده بود که چگونه حکمت می‌تواند در زندگی عینیت یابد. آثار استاد را نباید صرفاً با چشم دید، بلکه باید با جان تأمل کرد. هر گردش قلم او بر بوم، تجسمی از حرکت جوهری در فلسفه صدرایی بود و هر لایه رنگ در نگاره، روایتی از مراتب وجود در عرفان اسلامی. استاد، وحدت وجود را در آثارش به نمایش گذاشت؛ همان وحدتی که عارفان سال‌ها باید بنگارند تا آن حقیقت را که دریافته‌اند، به قلم آورند. او آن را در قالب نگارگری تجسم بخشید.

عضو هیأت علمی گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: میراث استاد فرشچیان برای ما تنها در آثار هنری او خلاصه نمی‌شود، بلکه به مثابه نقشه راهی عملیاتی در حکمرانی فرهنگ است. ما نباید فقط به آثار هنری او بنازیم، بلکه باید از آنها در سیاست‌گذاری و حکمرانی هنر بهره گیریم. استاد با نهادسازی و احیای سنت استاد ـ شاگردی، مسیری تازه گشود. تأسیس دانشگاه هنر اسلامی نیز با همین هدف شکل گرفت. باید اعتراف کرد که احیاگر این سنت استاد فرشچیان بود و همین خود گونه‌ای از حکمرانی در فرهنگ و هنر به شمار می‌آید.

وی افزود: استاد فرشچیان هنرمندی بود که به مثابه سرمایه نمادین و محور انسجام ملی عمل کرد. او نماد وحدت ملی حول محور هنر و معنویت بود و شخصیتی فراجناحی و متعلق به تمام ایران اسلامی به شمار می‌آمد. هنر او زبان مشترک همه ایرانیان با هر سلیقه و نگاهی بود. او سرمایه‌ای نمادین و نقطه وحدتی برای هویت ملی ما بود و همین وظیفه حکمرانان را سنگین‌تر می‌سازد تا چنین سنتی در جامعه استمرار یابد.

خسروپناه بیان کرد: هنر اصیل استاد همچنین، قدرت نرم استراتژیک در جهاد تبیین جهانی بود. در عصر جنگ‌های شناختی، هنر او گویاترین سفیر فرهنگی انقلاب اسلامی ایران بود. هر تابلوی او بیانیه‌ای بلیغ است که پیام تمدن غنی، صلح‌دوستی و معنویت‌گرایی ایران اسلامی را به قلب مخاطبان جهان می‌رساند.

عضو هیأت علمی گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: اکنون پرسش این است که در کنار پاسداشت و تکریم استاد چه باید کرد؟ نخستین پیشنهاد، تأسیس نهضت جهانی حکمت هنر ایرانی ـ اسلامی است؛ نهضتی که باید تداوم یابد و حکمت هنری که استاد فرشچیان و دیگر بزرگان آغاز کردند، در سراسر جهان گسترش یابد. پیشنهاد دوم، تکثیر الگوی حکمرانی فرشچیان است؛ نه به معنای تکرار قالب، بلکه بازآفرینی روح الگوی او در دانشگاه‌های هنر و عرصه‌های گوناگون فرهنگی و پیشنهاد سوم نیز ایجاد خزانه ملی و هوشمند میراث استاد فرشچیان است که یک مأموریت ملی و در عین حال دست‌یافتنی است. با محوریت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همکاری نهاد‌های دانش‌بنیان باید آثار استاد به بهترین شکل نگهداری شده و با فناوری‌های نوین توسعه یابند. اینها پیشنهاد‌هایی است که می‌تواند به الگویی کامل در حکمرانی هنر حکمی ایرانی ـ اسلامی بدل شود.