طهرانچی با بیان اینکه وحدت حوزه و دانشگاه نیازمند اقدام روش‌مند، تبادل اندیشه و خروج از علم مدرنیته است، گفت: راه بلندی در خصوص وحدت حوزه و دانشگاه پیشرو داریم، هنوز به مرحله تولید نظریه نرسیدهایم و تنها از رستاخیز علمی صحبت می‌کنیم.
وی ادامه داد: ما نسبت به تکنولوژی بیگانه‌ایم، چراکه اختراع را هنوز ثبت ایده می‌دانیم، زیرساخت حوزه و دانشگاه هر کدام مبانی و سیاست خاص خود را دارند و اگر این دو را در هم آمیخته کنیم به تمدن نوین می‌رسیم، اما وحدت این دو نیازمند تبادل اندیشه است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اینکه حکمرانی علم در صحنه سیاسی مورد توجه جدی غربی‌هاست، افزود: حکمرانان علم، سیاست‌گذاران هستند و با کنشگران علم تفاوت‌هایی دارند که در جای خودش قابل تأمل است. سیاست‌گذاران علم از تجربه پژوهشی و روشمندی کمتری برخوردار هستند و حکمرانی بر این پایه را نمی‌توان یک علم کامل دانست و اثبات درستی و یا نادرستی آن زیر سؤال است.
طهرانچی بیان کرد: حکمرانی علم غرب به این رسیده که سلاح هسته‌ای بیولوژیک و حتی کرونا را پدید آورد؛ غربی که می‌گفت علم را دموکراتیک پیش می‌برد یکباره با چالشی مواجه شد و اتفاقاتی که این روز‌ها در غزه افتاد، کنش زیادی به همراه داشت که نتیجه‌اش محاکمه سه رئیس دانشگاه برتر آن‌ها شد.
وی اضافه کرد: امروزه شاهد تنش‌های ذاتی بین سیاست‌گذاران و جریان دانشی در غرب هستیم و نشان از این دارد که نظام غرب در حکمرانی علمی دچار خدشه جدی شده و این از ویژگی‌های فروپاشی تمدن غرب است؛ درخصوص وحدت حوزه و دانشگاه باید جدی‌تر و مبانی‌تر صحبت کنیم و برنامه داشته باشیم. این امر امکان‌پذیر نیست که علم دانشگاه وارد حوزه شود و بر عکس، بلکه باید کانون‌هایی ایجاد شود که در راستای وحدت و حوزه و دانشگاه کمک کنند.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اینکه رابطه حکمرانی و علم در اسلام براساس «لِیَقومَ النّاسُ بِالقِسطِ» است، تصریح کرد: رسالت پیامبران، تشکیل حاکمیت و شناخت پدیده‌هایی طبیعی مثل مغناطیس، نتیجه‌اش باید «منافع للناس» باشد و در فناوری نیز باید منافع مردم مورد توجه باشد؛ حکمرانی علم و فناوری باید حفظ بشریت باشد و از آن طرف حکمت می‌تواند جهت حکمرانی علم را مشخص کند، درواقع حکمت مایه حکمرانی علم اسلامی است.
طهرانچی با اشاره به اینکه پدیده‌های طبیعی می‌تواند روشن‌کننده پدیده‌های انسانی و ماهیت امر ملکی ملکوتی باشد، گفت: در طبیعت شاکله تعیین‌کننده رفتار است، ما دو ساختار حوزه و دانشگاه را داریم که شاکله متفاوت دارند و می‌خواهیم به هم نزدیک شوند؛ باید بدانیم نهاد دانشگاه برآمده از مدرنیته با حوزه علمیه که برآمده از سنت است با هم متفاوت هستند و در رفتار تبعی صرف این وحدت شکل نمی‌گیرد. اگر دانشگاه بخواهد نهاد برآمده از مدرنیته باشد و به اصول مدرنیته پایبند باشد شاهد وحدت نیستیم؛ باید دانشگاه از رفتار تبعی خارج شود تا وحدت محقق شود.
وی ادامه داد: اگر حکمرانی ما مسیر خروج از نظام سلطه را شکل دهد می‌توانیم به مسیر نوینی برسیم که به تمدن منجر شود، اگر علمی در دانشگاه‌ها باشد که آیات الهی را قطع کند، سبب این می‌شود که افرادی معتقد شوند سما و ارض و بین آن‌ها باطل آفریده شده و در این‌صورت دچار کفر می‌شوند و از آن طرف افرادی را داریم که در ظاهر نگاه‌شان کفر است و در دل نگاهش ایمان است، یعنی انسانی دوگانه به‌وجود می‌آید که استاد در تدریس فیزیک با ربوبیت کار ندارد، اما هنگام اذان نماز می‌خواند و این نگاه باید اصلاح شود و به سنت‌های الهی در خلقت برگردیم.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گفت: باید حکمت را در حکمرانی علمی به مسئله اضافه کنیم تا شاهد علم حکمت‌بنیان باشیم و این مسیر حیات طیبه را برای ما تعیین می‌کند. با رستاخیر علمی می‌توان به تمدن نوین اسلامی رسید، راه بلندی در پیش داریم و در خصوص وحدت حوزه و دانشگاه، به مرحله تولید نظریه نرسیدیم، فعلا از رستاخیز علمی صحبت می‌کنیم و اگر این مسیر را به‌درستی طی کردیم به مسیر تمدنی و حرف‌های نو برای تحقق وحدت حوزه و دانشگاه می‌رسیم.
طهرانچی با اشاره به اینکه وحدت حوزه و دانشگاه نیازمند اقدام روش‌مند و تبادل اندیشه و اندیشه‌ورزی است، بیان کرد: امروز وظیفه ما تلاش برای ایجاد مرجعیت علمی، فرهنگی، مادی و تمدنی کشور است، پیشرفت‌های علمی نقطه‌های اساسی پیشرفت کشور است و افزون بر جنبه تولید علم اگر جامعه ما از فرهنگ و سنت‌های اصیل دینی خود عدول پیدا کند باز به هدف‌های خود نخواهیم رسید، بنابراین علم و فرهنگ با یکدیگر می‌توانند یک تمدن فاخر و کامل را فراهم کنند.
رویکرد علمی در حوزه و دانشگاه اصلاح شود
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، حجت‌الاسلام والمسلمین سعیدی روشن، رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در مراسم گرامیداشت روز وحدت حوزه و دانشگاه با محوریت «علم، حکمرانی و تمدن اسلامی» که امروز ۲۷ آذرماه در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد، با اشاره به آیه «قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ»؛ اظهار کرد: هدف اساسی نظام اسلامی اداره مطلوب جامعه و دستیابی به جامعه مطلوب است؛ جامعه مطلوب نیز جامعه‌ای است که بر اساس عدل، معنویت و ارزش‌های انسانی شکل گرفته باشد و ما بر این عقیده هستیم اسلام می‌تواند در ذات و بنیاد خود، زاینده و پرورش دهنده چنین جامعه‌ای باشد.
وی با اشاره به نکاتی در رابطه با علم در میراث اسلامی ادامه داد: علم در مفهوم اسلامی به معنای شناخت حقایق نفس‌الامری است، یعنی حقایق عالم را بشناسیم، مبادی علم در اسلام، تجربه، تعقل، وحی، شهود و فطرت تلقی می‌شود؛ موضوع و متعلق علم در میراث اسلامی همه واقعیات نفس‌الامری تلقی می‌شود، همه مراتب هستی، غیب و شهود، آغاز و انجام دنیا و آخرت، نظام کیهان و طبیعت انسان، جامعه و تاریخ و شناخت خود انسان، خداشناسی و خودشناسی از مهم‌های متعلقات علم به حساب می‌آید.
در فرهنگ اسلامی علم با وحی و دین نسبتی وثیق دارد
سعیدی‌روشن تصریح کرد: علم از حیث درجه مراتب استکمال‌پذیر دارد، تک بعدی و یک سطحی نیست، از علم‌الیقین تا عین‌الیقین است، علم در میراث و فرهنگ اسلامی نسبتی وثیق با عقل دارد؛ حکمت نظری سطح راقی علم در بعد نظر و حکمت علمی، امتداد انگیزشی و ارادی علم در فرهنگ اسلامی تلقی می‌شود. در فرهنگ اسلامی علم با وحی و دین نسبتی وثیق دارد و اگر معارف وحیانی را در نظر نگیریم علم، علم نخواهد بود.
وی گفت: علم مبدأ قدرت است و طبق فرمایش امام صادق(ع) که فرمود: «وعندنا والله، علم الکتاب کله؛ تمام علم کتاب نزد ماست»؛ این علم همان سطحی از علم است که امروز به عنوان ساینس در محدوده باریک و سطح محدود مطرح است.
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بیان کرد: علم با اخلاق و معنویت پیوندی ناگسستنی دارد، تعالی فرد هدف اولیه علم و انتفاع جامعه مرحله دیگر است و علمی که سبب تعالی و انتفاع جامعه نشود ارزش ندارد، انسان خلیفه خداست و باید عالم شود تا جهان را بشناسد و نگهبان امین جهان و نه نابود کننده جهان زیست شود. هستی و انسان وجه خلقی و ربی در میراث اسلامی دارند، اسلام، انسان را به عنوان موجود و پدیده نمی‌بیند، بلکه این وجه ظاهری است و وجه دیگر آن ربی و نشان قدرت و حکمت الهی است؛ علم شناخت حقایق هستی به عنوان آیه‌های الهی تلقی می‌شود، امتداد این علم انسان را به سمت خدا سوق می‌دهد، این خصوصیت علم در اسلام است.
وی گفت: مطالعه و شناخت هستی و انسان منحصر در عوامل اثربخش طبیعی است یا خیر و این وجه تمایز دیگر علم در اسلام و غیر اسلام است، از دید جهان بینی اسلامی عوامل اثرگذار مادی و غیر مادی در جهان تنها عوامل مادی نیست وعوامل طولی و عرضی مادی و فرامادی بر پدیده‌های جهان، انسان و جامعه انسانی مؤثر هستند و همه این علل نقش خود را در سایه افاظه الهی انجام می‌دهند.
بی‌حضور خدا ذات و آثار و علم استقلال ندارد
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه خدا اول و آخر و با همه چیز است، گفت: بی‌حضور خدا ذات و آثار هیچکس، استقلال ندارد و همه به ایجاب و افاضه الهی است و این نکته اساسی وجه تمایز علم در اسلام و سنت‌های دیگر است، نسبت علم و ایمان ویژگی دیگر علم در سنت اسلامی است، بنابراین این خصوصیات، خصوصیات منحصر به فردی است و برون داد چنین میراث علمی در انگاره فرهنگ اسلامی شکل‌گیری جامعه دارای مدنیت، معنویت، انساینت و فرهنگ را رقم می زند.
وی با بیان اینکه بزرگترین هویت یک جامعه پیشینه جامعه است، اظهار کرد: از قرن هشتم میلادی تا قرن سیزدهم میلادی چنین جامعه‌ای علی‌رغم انحرافاتی که در رهبری اجتماعی جامعه اسلامی پدید آمده بود در پرتو ذاتیات اسلام شکل گرفت، جامعه‌ای که با اذعان صریح محققان بزرگ دنیا، در اوج قله علم و تمدن و فرهنگ و مدنیت بود.
سعیدی‌روشن با اشاره به شخصیت خواجه نصیر بیان کرد: خواجه نصیر به تعبیر مرحوم علامه جعفری، ایشان شخصیتی است دانشگاهی که حوروزی است و شخصیتی ذاتاً حوزوی که دانشگاهی است، این شخصیت در تاریخ اسلام بی‌نظیر است، علامه حلی در خصوص این شخصیت بیان می‌کند او جامع معلوم و منقول است و مانند او را در اخلاق مشاهده نکردم؛ این شخصیت در کنار اجتهاد و اصول و اعتقاد و فقه و اصول، خداشناس و امام شناس و معادشناس است، او در متن سختی‌ها زندگی کرده و ۳۰ سال در آوارگی و تلخی روزگار گذارند و رصدخانه تأسیس کرده است.
وی گفت: محققان امروز اذعان دارند، نظریات کوپر نیک از معادلات خواجه نصیر بوده و گرچه در اثر شورچشمی‌های جهان غرب، حمله‌های جنگ‌های صلیبی و آفت دیگر، جهان اسلام از بخشی از زوایای علمی باز ماند، اما در زوایایی که زیرساختهای مدنیت جامعه به حساب می‌آید، اوج و رفعت خودش را حفظ کرد، ما در قرن ۱۷ شخصیتی مانند ملاصدرا را با نظریات والا و بی‌نظیرش داریم. هستی شناسی ملاصدرا در جهانی که کانت و نیوتن در ساحت‌های علوم طبیعی و فلسفی غرب حرکت می‌کنند ما شخصی مانند ملاصدرا را داریم که در هستی شناسی، معرفت شناسی، فلسفه، روانشناسی و حرکت جوهری بی‌نظیر است و در اثر مظالمی که در جوامع مسلمان بود، پیوست رسانه‌ای پیدا نکرد.
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار کرد: حرکت جوهری او به ادغان بسیاری از نظریه فیزیک نیوتن و نسبیت انیشتین بالاتر بود و بسیاری از مشکلات را حل کرد و ابداعاتی در دل خودش داشت که هنوز جای بحث دارد.
وی با اشاره به ویژگی‌های علم در دوران مدرن، گفت: علم در غرب که از قرن ۱۳ شروع شد و در قرن ۱۷ و ۱۸ و ۱۹ با هیئت و نجوم و فیزیک و زیست شناسی شکل گرفت و میدان دارشد آیا موفق بوده برای انسان آسایش و آرامش بیاورد؟ یا با کمال تأسف علم مدرن جهان زیست انسان را تخریب بی‌بازگشت و جهان معنویت انسان را ویران کرد و ظلم و تعدی و تجاوز و فقدان معنویت و هویت امروز دامن‌گیر نسل جدید بشر در روی کره زمین در پرتو علم و فناوری مدرن شده است.
حوزه علمیه خود را بی‌نیاز از علوم پایه نداند
سعیدی‌روشن با بیان اینکه ما در قبال جامعه، خود و دنیا مسئولیم، گفت: به نظر بنده ما اگر بخواهیم وضع خود و علوم انسانی تغییر کند و به تمدن نوین نیز برسیم، علم مدرن همراه خود مبانی و مبادی داشته که در متن علوم پایه شامل نجوم و فیزیک و زیست شناسی است که همه جهان را براساس قوائد و قوانین مقوله‌بندی کردند و گفتند نیاز به خدا نداریم و جهان خودکفا است و این عینکی بود که همه جهان را در طبیعت و عالم ماده خلاصه کرد.
رییس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اضافه کرد: البته در طول تاریخ، فیزیک تغییراتی داشته و زیست‌شناسی در امتداد علوم پایه، انسان را در سطح موجود سلولی مقوله‌بندی کرد و بعدها از نتایج این دانش این شد که در برخی موزه‌ها انسان قبایل بدوی را در کنار ماموت‌ها گذاشتند و گفتند انسان غربی همانی است که توسعه پیدا کرده و انسان غیرغربی کسی است که توسعه پیدا نکرده است، یعنی یک آپارتاید واضح و روشن.
وی ادامه داد: ما اگر بخواهیم علوم انسانی ما تغییر پیدا کند و علم در چارچوب میراث اسلامی شکل بگیرد، رشته‌های علوم پایه ما در دانشگاه باید مبتنی بر ابرانگاره متافیزیک و حکمت اسلامی پی نهاده شود، به میزان دروس هر رشته ناگزیریم متافیزیک، حکمت و مکتب متعالی صدرایی را بگنجانیم و اگر این کار را نکنیم در حقیقت در میدان زمین علم غرب بازی کردیم، علوم انسانی فرزند علوم پایه است، به علاوه حوزه علمیه باید خود را بی‌نیاز از علوم پایه نداند و این علوم باید در متن دروس حوزه با نگاه عمیق عقل و سنت علمی اسلامی متاخذ از قرآن و سنت تحقیق شود، چرا ما نباید فیزیک و نجوم نخوانیم، این علوم که سابقا بر این جزیی علوم حوزه بوده و چقدر آیه در مورد نظام کیهانی و فرایند حیات بشر داریم .
دانشگاه اسلامی ملتزم به حکمت اسلامی و قرآن باشد
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه نظام کیهانی قرآن در عالم نظیر ندارد، گفت: رویکرد مثقالی شدن علم در دانشگاه و حوزه بنیاد علم را از میان می‌برد و این رویکرد باید اصلاح شود، بزرگان حوزه و وزارت علوم و دانشگاه باید بدانند که پیش نیاز دانشمندی، رسیدن به تولید علم، خوانش متون و تدرس عمیق در محضر استادان حوزه و سپس تأملات علمی است، امروز با واحدبندی کردن دورس و اعطای مدارک علمی، سطح علم را پایین آوردیم، باید فکری در حوزه و دانشگاه شود، نظام بند بودن سرجایش باشد اما مثقالی شدن علم راه به جایی نمی‌برد.
وی افزود: ما علم جدید غربی را با همه اصطلاحات آن باید دقیق بخوانیم، اما در چارچوب فضای مکتب و فضای علم و منطق الهی، دانشگاه و حوزه اسلامی می‌شود، دانشگاه اسلامی باید ملتزم به عقل اسلامی، حکمت اسلامی و قرآن و حدیث اسلامی باشد و این موارد با عمیق‌ترین شکل خود در متن خود دانشگاه باشد تا اسلامیت دانشگاه تضمین شود و تمدن نوین اسلامی را برای ما پدید بیاورد .
نظرات