آیت‌الله سیدکاظم حائری از مراجع عراقی مقیم قم و از شاگردان مطرح شهید صدر، با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد به علت بیماری و ضعفِ جسمی و کهولت برای پیگیری امور مرجعیت توانایی لازم را ندارد و از این سِمَت کناره‌گیری می‌کند. ایشان همچنین همه وکالتهای شرعی خودش را نیز باطل اعلام کرده و تصریح نموده هیچیک از نمایندگانش حق ندارند به نام وی وجوهات شرعی را دریافت نمایند.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی؛ آیت‌الله سید کاظم حائری(زاده ۱۳۱۷ – کربلا)، در اولین روز ماه صفر ۱۴۴۴ هجری قمری با صدور اطلاعیه‌ای عدم استمرار مرجعیت و ابطال وکالت خود را اعلام کرد و در اولین توصیه بیانیه، پیروان خود را به تبعیت از آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی توصیه نموده است.
این فقیه ۸۴ ساله طی بیانیه‌ای تأکید کرده است، نظر به مشکلات جسمی و بالا رفتن سن، امکان انجام درست شئون مرجعیت از او سلب شده و از تاریخ این بیانیه با لغو همه اجازه‌نامه‌ها و وکالت موکلین خود، پایان عهده‌داری مسئولیت سنگین مرجعیت را اعلام می‌کند.
آیت‌الله حائری پس از شهادت آیت‌الله سید محمدباقر صدر مدتی به‌عنوان فقیه حزب دعوت اسلامی عراق تعیین شد و از آن هنگام تا صدور این بیانیه، مرجعیت دینی و سیاسی جمعی از مردم عراق، به‌ویژه علاقه‌مندان به شهید محمدباقر صدر و شهید محمدصادق صدر را برعهده داشت.
متن اطلاعیه آیت‌الله سید کاظم حائری به این شرح است:
بسم الله الرحیم الرّحیم
با حمد بیکران خداوند متعال و با سلام و صلوات بر محمد مصطفی پیامبر رحمت صلوات الله علیه و آله و اهل بیت پاک آن حضرت.
لَا یُکَلِّفُ اللهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَها. خداوند هیچ کس را مگر در حد توانش تکلیف نمی‌کند.
بدون شک یکی از مسئولیت‌ها و امانت‌های مهم در زمان غیبت امام عصر علیه‌السلام این است که فقهای جامع الشرایط امور امت مسلمان را بر عهده گیرند. پس از آنکه خداوند توفیق داد در خدمت آیت‌الله العظمی سیّد شهید محمّدباقر صدر (رضوان الله تعالی علیه) شاگردی کنم، این مسئولیت را برعهده گرفتم تا در حد توان اهداف آن شهید بزرگوار را در عراق حسینی علیه اسلام محقق سازم و اسلام را یاری دهم و از مومنان و به ویژه از جامعه عراق در برابر مکر استعمارگران بیگانه حمایت کنم.
واضح است که از لوازم عمل به این مسئولیت بزرگ، سلامت جسمی و توان پیگیری مسائل مربوط به امت مسلمان است اما امروزه وضع سلامت من به سبب بیماری و سن بالا مناسب نیست و احساس می‌کنم که مانع انجام وظایفی شده که بر عهده من است. به همین علت اعلام می‌کنم که از این به بعد، این مسئولیت را ادامه نمی‌دهم و همه وکالت‌ها و اجازهها از طرف من یا از طرف دفاتر من و نیز حق دریافت هر گونه حقوق شرعی از طرف وکلا و نمایندگان به نیابت از من ساقط است.
باید چند کلمه آخر را به فرزندان مؤمن خود توصیه کنم:
اولاً: بر همه مومنان لازم است که از ولی فقیه، رهبر انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله العظمی سید علی خامنه‌ای (سایه اش مستدام) اطاعت کنند. حضرت ایشان برای رهبری امت و اداره مبارزه با نیروهای ستمگر و مستکبر در این شرایط، شایسته‌تر و بایسته‌ترند، شرایطی که نیروهای کفر و شر ضد اسلام محمدی اصیل هم قسم شده‌اند.
ثانیاً: به فرزندانم در عراق عزیزمان توصیه می‌کنم موارد زیر را انجام دهند:
الف- حفظ وحدت و وفاق بین خود و اینکه با برافروختن آتش فتنه و نزاع در بین مؤمنان برای استعمار و صهیونیسم و عوامل آنجا باز نکنند و بدانند که دشمن مشترک آنان آمریکا و صهیونیسم و عوامل آنان است، پس (أشدّاء على الکفّار رحماء بینهم) باشند.
ب- آزادسازی عراق از هرگونه اشغال خارجی و حضور هرگونه نیروی امنیتی و نظامی به‌ویژه نیروهای آمریکایی که به بهانه‌های مختلف بر سینه عراق مجروح ما نشسته‌اند و اینکه اجازه ندهند تا آنها در عراق، کشور مقدسات، باقی بمانند. اجازه دادن به ماندن آنها در عراق از بزرگ‌ترین حرام‌ها نزد خداوند متعال است، همان‌گونه که پیشتر گفته‌ایم.
ج- از کسانی که متصدی مناصب و مسئولیت‌ها شده‌اند، می‌خواهم که وظایف مشروع خود را که برای مردم تعهد کرده‌اند، انجام دهند و از منافع شخصی و جناحی محدودی که مصیبت‌ها را بر مردم مظلوم عراق وارد آورده است، دوری کنند. در سایه چنین اقدامی آرامش برای آنها، عزت برای مردم و ثبات برای کشور به ارمغان می‌آید.
د- علما و طلاب حوزه‌های علمیه و نخبگان فرهنگی و نویسندگان آگاه و مخلص در آگاه‌سازی مردم تلاش کنند تا دشمن و دوست را تشخیص دهند و به واقعیت منافع خود پی ببرند و مورد غفلت و تحقیر قرار نگیرند.
ه- فرزندان دو شهید صدر (قدّس الله سرّهما) باید بدانند که محبت آن دو شهید کافی نیست مگر اینکه به سلوک آنها ایمان داشته باشند و نسبت به اهدافی که در راه آن خود را فدا کرده‌اند، پایبندی واقعی داشته باشند. صرف ادعا یا وابستگی کافی نیست و هرکس به نام دو شهید صدر به دنبال جدایی بین مردم عراق و شیعه باشد یا رهبری امت را به نام آنها برعهده گرفته باشد در حالی که فاقد قوه اجتهاد یا بقیه شرایط لازم برای رهبری مشروع است، بنابراین – در واقع – صدری نیست، صرف نظر از اینکه چه ادعا یا چه انتسابی دارد.
و- به همه مؤمنان نسبت به حشد شعبی مقدسمان توصیه می‌کنم که باید به‌عنوان یک نیروی مستقل و غیرقابل ادغام با سایر نیروها مورد حمایت و پشتیبانی قرار گیرند، زیرا همان‌گونه که بارها اعلام کرده‌ایم، حشد شعبی در کنار سایر نیروهای مسلح عراق، دژ مستحکم، دست ضربه‌زننده و قوه قاهره علیه کسانی است که در کمین امنیت کشور و منافع مردم نشسته‌اند.
ز- بعثی‌های جنایتکار و مفسد و کارگزاران آنها را باید از پست‌ها و مسئولیت‌ها در کشور دورنگه داشت و به‌هیچ‌وجه نباید امکانات را در اختیار آنها گذاشت، چراکه آنها خیر را برای شما نمی‌خواهند و جز منافع حزبی خود و خدمت به اربابان استعمارگر، صهیونیست‌ها و عوامل آنها، اهتمام دیگری ندارند.
مروری بر حیات علمی، اجتماعی و سیاسی آیت‌الله سید کاظم حائری
سید کاظم حسینی حائِری (زاده ۱۳۱۷ش) از مراجع تقلید شیعه و از شاگردان سید محمدباقر صدر است. سید کاظم حسینی در ۱۰ شعبان ۱۳۵۷ق در کربلا متولد شد و اصالتاً ایرانی است. سید جواد یکی از فرزندان وی، در دفاع از جمهوری اسلامی ایران در جنگ ایران و عراق به شهادت رسید. همچنین ایشان پنج برادر داشت که دو تن از آنان در کودکی از دنیا رفتند. برادر دیگر ایشان آیت الله سیدمحمدعلی حسینی حائری بود که در زندان‌های رژیم بعث عراق، زیر شکنجه، به شهادت رسید. دو تن دیگر از برادران ایشان، آیت الله سیدعلی‌اکبر حسینی حائری و حجت الاسلام و المسلمین سیدمحمدحسین حسینی حائری در قید حیات هستند.
اساتید
آیت الله حائری در سن ۱۷ سالگی سطوح عالی حوزه را تمام و در درس خارج فقه و اصول آیت الله العظمی سیدمحمود شاهرودی شرکت کرد. مدت شاگردی او نزد آیت الله شاهرودی نزدیک به ۱۲ طول کشید. آیت الله شاهرودی برخی استفتائات را به او ارجاع می‌داد.
استاد دومی که در زندگی علمی آیت الله حائری و پرورش شخصیت علمی ایشان نقش و تأثیر فراوان داشت، شهید آیت الله سیدمحمد باقر صدر بود. او در نجف اشرف مدتی طولانی ملازم شهید صدر شد و از محضر این استاد توانمند، درسهایی مانند فقه، اصول، فلسفه و اقتصاد را آموخته و در شمار شاگردان شاخص و مبرز ایشان قرار گرفت. همچنین، در فعالیت‌های علمی استاد مشارکت داشته و کمک‌کار ایشان بود. جایگاه علمی آیت الله حائری در میان دیگر شاگردان، سبب شد که بسیاری از مقلدان شهید صدر، پس از او، در احکام شرعی و امور سیاسی، به ایشان رجوع کنند. به همین دلیل، ایشان علاوه بر تدریس، به استفتائاتی از سراسر دنیا نیز پاسخ می‌دهد.
آیت الله حائری و شهید صدر
آیت الله حائری به استاد شهیدش علاقه شدیدی داشت به گونه‌ای که وقتی خبر شهادت او را شنید، مدتی از خانه بیرون نیامد و شبانه روز می‌گریست. دلدادگی این شاگرد به استاد، یک‌سویه نبود؛ بلکه شهید سیدمحمدباقر صدر هم به این شاگرد ممتازش علاقه داشت و رابطه آن دو، همانند پیوند فرزندی و پدری بود. سخنان شهید سیدمحمدباقر صدر در بارۀ آیت الله حائری، از توجه و علاقه فراوان او به این شاگردش حکایت دارد. او بارها شفاهی یا مکتوب، جایگاه علمی سیدکاظم حائری را ستوده و آرزوی بلندش را در بارۀ این شاگرد توانمندش به زبان آورده است. شاهد این دلدادگی دوسویه، نامه‌های پیاپی این استاد و شاگرد، پس از هجرت آیت الله حائری به ایران است که سرشار از علاقه، محبت، عطوفت و قدردانی این دو نسبت به یک‌دیگر است.
آیت الله حائری در مدتی که در درس‌های سید محمدباقر صدر شرکت کرد، در تألیف کتاب «الاُسُس المنطقیّه للاِستقراء»، با وی همکاری علمی داشت. آشنایى با شهید سید محمدباقرصدر تحولى عظیم در زندگى علمى آیت‌اللّه حائرى ایجاد کرد. ایشان خود در این باره مى‌فرماید: در همین بین با آیت‌الله شهید سید محمدباقرصدر آشنا شدم و حدود چهارده سال از محضر آن شهید بزرگوار، فقه و اصول فرا گرفتم.افزون بر فقه و اصول، در فلسفه و اقتصاد از محضر ایشان بهره برده‌ام، بدین گونه که دو اثر مهم ایشان را: «اقتصادنا» و «فلسفتنا» را با دقت مطالعه مى‌کردم و هر کجا شبهه و پرسشى پیش مى‌آمد، در محضر ایشان مطرح مى‌کردم و آن بزرگوار مطلب را براى من باز می‌کردند و به پرسشها، پاسخ مى‌دادند.همچنین، کتاب «الأسس المنطقیه» را در نزد ایشان خوانده‌ام و در تدوین بخشى از این کتاب با حضرت ایشان همکارى علمى داشته‌ام. این کتاب، در حساب احتمالات و بیان چگونگى رسیدن احتمالات، به علم است.
حجرت به قم
آیت‌اللّه سید کاظم حائرى در سال ۱۳۹۴ هجرى قمرى بر اثر فشارهاى دولت عراق مجبور به ترک وطن و مهاجرت به ایران شد. او به شهر قم آمد و در مدت کوتاه اقامت خود در قم به تدریس درس‌های سطح عالی پرداخت و پس از آن تدریس درس خارج فقه و اصول را آغاز کرد. وی همچنین برخی موضوعات همچون قضاوت، ولایت امر در عصر غیبت و «فقه العقود» را به شیوه تطبیقی (مقارن) میان فقه و علم حقوق تدریس کرده است. ایشان با مجالس درس پر رونق خود جمع فراوانى از فضلاى حوزه را به دور خود جمع کرد و آنان را با افکار عالى خود و شهید سید محمدباقرصدر آشنا نمود.
یکى از خدمات بزرگى که ایشان در این دوران به انجام رساند، تأسیس مدرسه‌اى علمیه به نام «مدرسه علمیه شهید سید محمدباقرصدر» است. او همچنین مؤسسه‌ای تبلیغی به نام شهید صدر تأسیس کرد که در زمینه اعزام روحانیان برای تبلیغ در مناطق مختلف فعالیت دارد. شبیه همین مؤسسه را نیز پس از سقوط نظام بعث، در نجف پایه‌گذاری کرد.
پس از شهادت سید محمدباقر صدر و سید محمد صدر، گروهی از مردم عراق وی را به عنوان مرجع دینی و سیاسی خود برگزیدند.
آثار
از جمله آثار ایشان کتاب «مباحثُ الاصول» می‌باشد. آیت الله حائری در این کتاب، تقریر درس‌های شهید صدر را مطرح و بر آنها تعلیقه زده است. همچنین ایشان در مقاله «قالهُ اَدوارِ التَّأریخِ فِی الْقرآنِ الکریم» که در چهار شماره از مجله «الحوار الفکری والسیاسی» طی سال‌های ۱۴۰۵ تا ۱۴۰۷ق به چاپ رسید، به تفسیر موضوعی قرآن کریم پرداخته است. این بحث، ادامه سخنرانی‌های شهید صدر است که در کتابی به نام «المدرسه القرآنیه» به چاپ رسیده است. از دیگر تألیفات ایشان «اساسُ الحکومهِ الاِسلامیه» می‌باشد. در این کتاب نظریات دموکراسی، شورا و ولایت فقیه به شیوه استدلالی و تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است.
کتاب دیگر ایشان «ولایهُ الاَمْرِ فی عَصرِ الْغَیبه» است. کتابی فقهی و استدلالی است و در آن به مهمترین مسائل مطرح درباره ولایت امر در زمان غیبت امام مهدی(عج) پرداخته شده است. کتاب «القضاءُ فِی الْفِقهِ الاِسلامی» ایشان دربردارنده مهمترین مباحث قضاء در فقه اسلامی است و برخی از آنها با مباحث حقوقی تطبیق داده شده است. «المرجعیه و القیاده» نیز از دیگر تألیفات این مرجع بزرگ است.
نگاه تحولی به حوزه علمیه
آیت الله سید کاظم قائل به ضرورت تحول در شیوه رایج آموزشی در حوزه علمیه است و تحولات مد نظر خود را در مدرسه تحت اشراف خود (مدرسه شهید صدر) اجرا کرده است. او همچنین شیوه درس خارج را نیز نیازمند تحول می‌داند.
ایشان در مصاحبه ای که با مجله حوزه دارد می گوید: حوزه علمیه باید دست به کار شود آن فقه مقارنی را که شهید صدر تصمیم بر نوشتن آن داشت و اجل زود رس مانع از آن شد بنگارد و به اهل اندیشه و مراکز علمی ارائه دهد و همچنین برحوزه عملیه است که آرزوهای این بزرگ مرد را محقق سازد.
نظرات