پیام رهبری و ضرورت امتداد اجتماعی-سیاسی فلسفه اسلامی / چشم‌انداز بازسازی حوزه با نگاه مسئله‌محور و تمدن‌ساز

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از مجمع عالی حکمت اسلامی؛ حجت‌الاسلام والمسلمین شبان نیا؛ عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، در نشست گروه فلسفه سیاسی مجمع عالی حکمت اسلامی که به مناسبت صدور پیام مقام معظم رهبری به صدمین سال بازتاسیس حوزه برگزار شد، گفت: مقام معظم رهبری در مضامینی فرمودند حوزه وظیفه ترسیم خطوط اصلی تمدن اسلامی و ترویج و فرهنگ‌سازی آن در جامعه به عنوان فلاح مبین برعهده دارد و علوم عقلی و فقه و فلسفه اسلامی در این عرصه نقش دارند. حضرت آقا به دفعات فرمودند فلسفه اسلامی ما باید برای حل مسائل جامعه امتداد اجتماعی پیدا کند؛ فلسفه سیاسی هم اگر صرفا انتزاعی باشد نخواهد توانست مشکلات کشور را حل کند.

وی افزود: ما باید سیاست گروه را بر مبنای فرمایش رهبری تدوین و برنامه‌ریزی کنیم؛ نکته مهم این است که باید امتداد اجتماعی بحث را فراموش نکنیم. ماندن در مباحث صرفا تئوری یکی از مشکلاتی است که از آن رنج می‌بریم.

در ادامه حجت الاسلام والمسلمین نجف لکزایی؛ رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در سخنانی با بیان اینکه پیام مقام معظم رهبری در حقیقت منشور دوم حوزه و روحانیت به رسمیت شناخته شده است، گفت: منشور نخست را امام(ره) مطرح فرمودند و این بیانیه، منشور دوم به عنوان سندی برای پیشرفت حوزه و نهادهایی است که در حاشیه حوزه و یا در متن آن متولد شده‌اند یا نهادهایی که بخواهند در آینده تاسیس شوند.

لکزایی افزود: مقام معظم رهبری یک کلان روایتی از بازتاسیس حوزه در این بیانیه داشتند و فرمودند مرحوم حاج شیخ عبدالکریم با یک درک و فهمی از مشکلات دوران خود اقدام به تاسیس حوزه علمیه کردند؛ شرایطی چون جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری عثمانی و روی کارآمدن وابستگان استعمار در جهان اسلام و تقسیم کشورهای اسلامی بین انگلیس و فرانسه و ایتالیا و … .

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: در این شرایط بخش‌هایی از جهان اسلام دچار خمودگی و بخشی هم دست به مقاومت زده‌اند که عمدتا شیعیان در ایران و حوزه نجف هستند. در حوزه علمیه قم هم دغدغه حل مسئله وجود داشت یعنی هم بر مشکلات داخلی و هم هجمه قدرت‌های خارجی توجه داشتند. وقتی ما با این روایت کلان حوزه صد سال گذشته را ملاحظه کنیم خواهیم دید حوزه مرتبا رو به رشد و دارای قدرت حل مسئله بوده است و هر جا کشور با مسائل لاینحل مواجه شده است سرمایه‌های انسانی برخاسته از حوزه به کمک مؤمنین شتافته است.

وی اضافه کرد: آقا فرموده‌اند برای اینکه حوزه همچنان پیشرو و سرآمد باشد راهبرد برای آینده باید مشابه گذشته باشد یعنی اگر حوزه بخواهد نبض تفکر آینده را در دست داشته باشد باید آسیب‌های داخلی و بحران و تهدیدات بیرونی را شناسایی کند. این ماموریت جدید را ایشان در چند محور تبیین فرمودند.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه ایشان در اولین محور بر علمی‌بودن حوزه تاکید فرمودند، تصریح کرد: ایشان فرمودند حوزه اگر بخواهد در عرصه تعلیم و تربیت موفق باشد باید آسیب های فرارو را مورد شناسایی قرار دهد و آن را حل کند. وظیفه دوم تربیت نیروهای مهذب و کارآمد و مبلغان جهادی است؛ کاری که وظیفه حوزه از دیرباز بوده است و خروجی آن باید تربیت مجاهدین فرهنگی باشد کسی که در راه خدا سختی‌ها را به جان می‌پذیرد و از مال و جان خود مایه می‌گذارد تا وظیفه دینی و الهی خود را انجام دهد و در این عرصه نیازمند تحرک بیش از گذشته است.

لکزایی با بیان اینکه وسوسه‌های جاه و مال و مقام امروز بیش از گذشته حوزه را تهدید می‌کند، اضافه کرد: قبل از انقلاب عمدتا افراد برای تهذیب نفس و تربیت اخلاقی وارد حوزه می شدند ولی بعد از انقلاب این اخلاص با وسوسه بیشتری مواجه است لذا مراقبت بیشتری باید وجود داشته باشد.

وی اضافه کرد: طلاب باید با تهاجمی که علیه اسلام ناب در سطح منطقه و جهان صورت می‌گیرد آشنا باشند؛ رهبر انقلاب ما را به هشدارهای امام راحل ارجاع فرمودند از جمله خطر تحجر و رشد تفکر جدایی دین از سیاست در حوزه که بزرگترین هدیه عوامل استکبار به آنان است که با عنوان سکولاریسم یاد می‌کنیم.

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) با بیان اینکه ایشان در بخش‌های پایانی تمرکز بر موضوعاتی دارند که خلا آن بیشتر در حوزه حس می‌شود، گفت: بخش دیگری از فرمایش ایشان آن است که حوزه باید مرکز مشارکت در تدوین نظامات اسلامی داشته باشد؛ چرا فرمودند مرکز مشارکت چون حوزه اگر بخواهد در این عرصه موفق باشد باید باب همکاری با دانشگاه را باز کند؛ تنظیم نظام سیاسی و خانواده و نظام اقتصادی، تعلیم و تربیت، حکمرانی و بهداشت و سلامت و … از منظر اسلام باید توام با همدیگر و هم‌افزا باشد یعنی آن چه در مراکز علمی دنیا در حال رخ دادن است در همکاری با حوزه و ایجاد قرارگاه مشترک علمی بین حوزه و دانشگاه منجر به تدوین نظامات مختلف اسلامی برای کشور بشود.

لکزایی بیان کرد: محور دیگر در فرمایش رهبری آن است که حوزه باید به نوآوری های تمدنی بپردازد یعنی از وظایف راهبردی حوزه، تدوین تمدن نوین اسلامی در مواجهه با تمدن باطل غرب است؛ وقتی ما قصد داریم تمدن اسلامی را اقامه کنیم لازمه آن این است که اولا نیروهایی را تریبت کنیم که توانمندی علمی و بینش تمدنی لازم را داشته باشند؛ یعنی با رویکرد اسلامی آشنا باشند و با رویکرد جامع تمدنی عناصر خودی و غیرخودی و دوست و دشمن را بشناسند و انرژی ها با درگیری داخلی از بین نرود.

عضو گروه سیاست مجمع عالی حکمت اسلامی با بیان اینکه ممکن است این پرسش ایجاد شود که ساخت چنین تمدنی چه ربطی به فلسفه و کلام و فلسفه سیاسی و … دارد؟ تصریح کرد: پاسخ آن است که برای داشتن حوزه علمیه سرآمد با بینش تمدنی با یکی دو دانش و حتی ده دانش ممکن نیست بلکه چنین حوزه علمیه‌ای نه تنها همه دانش‌های خود را مورد بازنگری قرار دهد بلکه باید از دانش‌های تولیدشده در دانشگاه بهره ببرد و مجاهدان فرهنگی تربیت کنیم که حاضر باشند از دانش خود در راستای امتداد اجتماعی استفاده کنند.

وی اضافه کرد: انسانی که به بینش توحیدی برسد نقشه خدا را که در قالب قرآن و عترت است پیاده خواهد کرد لذا امتداد اجتماعی فلسفه باید در این بخش خود را نشان دهد؛ علامه طباطبایی در دوره‌ای که ایران و منطقه با انواع شبهات مارکسیستی و … روبرو بود با روش رئالیسم به مبارزه با آن پرداخت و یا شهید مطهری به نقد مارکسیسم پرداخت و در ادامه آیت الله مصباح به نقد لیبرالیسم پرداختند.

وی تاکید کرد: بنابراین بدون حکمت نظری و عملی و تدبیر منزل و مدن و … امکان دستیابی به چنین تمدنی وجود ندارد.

نسل جدیدی از متفکران فلسفه سیاسی تربیت شوند/ ایجاد قرارگاهی علمی به مناسبت پیام رهبری

شریف لکزایی؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در هم‌اندیشی گروه فلسفه سیاست مجمع عالی حکمت اسلامی با بیان اینکه پیام مقام معظم رهبری خیلی مهم است و از مناظر مختلف می‌توان به آن پرداخت، گفت: ولی از جهت فلسفه سیاسی ایشان دو بار بحث امتداد سیاسی اجتماعی فلسفه اسلامی را با صراحت بیان فرمودند؛ یک بخش ترسیم عناصر فلسفه سیاسی در این پیام است؛ مباحثی که ایشان شامل هویت انقلابی تمدنی حوزه و بحث انقلاب اسلامی، سکولاریسم و نقد جدایی دین از سیاست، اجتهاد پویا و پاسخگویی به مسائل جدید و … فرمودند در زمره مباحث فلسفه سیاسی قرار می‌ گیرد. همچنین بحث عدالت اجتماعی، قدرت و مشروعیت و  …. .

لکزایی بیان کرد: حتی بحث تمدن سازی هم مرتبط با فلسفه سیاسی است. بحث دیگر خطر انزوای فلسفه اسلامی است یعنی اگر امتداد اجتماعی سیاسی فلسفه اسلامی محقق نشود انزوا را به دنبال دارد و ایشان نسبت به این موضوع هشدار دادند. کسانی که فلسفه تدریس می‌کنند باید حضور جدی داشته باشند و به این بحث بیشتر بپردازند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه برخی اساسا فلسفه سیاسی اسلامی را قبول ندارند و به رسمیت نمی‌شناسند  که بحث جدایی دارند، گفت: البته کسانی هم هستند که وفادار به فلسفه اسلامی هستند و اگر امتداد سیاسی و اجتماعی توسط این گروه جدی گرفته نشود باعث انزوای فلسفه خواهد شد. عمومی‌سازی فلسفه اسلامی بحث مهمی است و باید بتوانیم فلسفه را با زبان روز در سطح جامعه نشر دهیم.

این پژوهشگر اضافه کرد: در غرب عمدتا نگارش آثار مرتبط با فلسفه سیاسی را اندیشمندان حوزه فلسفه می‌نویسند و چند نفر هم دانش آموخته مقطع بالای علوم سیاسی به مباحث کمک می‌کنند ولی در ایران این موضوع مرسوم نیست. باید سراغ استادان فلسفه برویم تا فلسفه سیاسی اسلامی هم رونق بیشتری بگیرد.

وی افزود: اگر می‌خواهیم با گفتمان‌های رقیب در عرصه جهانی داد و ستد و تقابل داشته باشیم باید به مسائل سیاسی و اجتماعی و مفاهیم روز جامعه توجه داشته باشیم و از منظر فلسفه اسلامی مورد بحث قرار دهیم.

لکزایی تاکید کرد: فلسفه از برج عاج‌نشینی باید وارد میدان عمل شود و به مسائل اساسی جامعه بپردازد و استادانی که فلسفه اسلامی را تدریس می‌کنند به جای فلسفه‌خوانی، کارشان به فلسفه‌دانی تبدیل شود و به مسائل اساسی بپردازند.

وی تاکید کرد: باید نسل جدیدی از متفکران در بحث فلسفه سیاسی تربیت شوند که هم زبان دنیا را بفهمند و هم زبان دانش و علوم اسلامی و دینی را درک کنند و بتوانند این‌ها را به صورت خوبی بیان کنند.  مجمع عالی حکمت اسلامی مرکزی است که می‌تواند با این طیف از استادانی که به فلسفه می‌پردازند مرتبط شود و در این صورت کمک زیادی به بحث ما خواهد کرد.

همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین محسن رضوانی؛ استاد مؤسسه امام خمینی(ره) گفت: همانطور که مقام معظم رهبری بعد از ۴۰ سال از انقلاب، بیانیه گام دوم انقلاب را ارائه کردند و در بیانیه نسبت به وضع موجود انقلاب و مطلوب آن پرداختند در این پیام هم در حقیقت تحلیلی از صدسال حوزه همراه به یکسری راهبردها برای آینده و به عنوان گام دوم حوزه مطرح فرمودند.

وی افزود: این پیام بسیار مهمی است که می‌تواند در محافل علمی به خصوص از سوی انجمن‌های علمی حوزه مورد بحث و بررسی قرار بگیرد؛ مجامعی چون پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، مؤسسه امام خمینی و … و جامعه المصطفی پیشاپیش در راستای برآورده‌کردن منویات رهبری و امام حرکت کرده‌اند و حوزه از این جهت پیشرو است ولی نیازمند اقدامات جدیدی هستیم تا کارهای علمی خوب و گسترده بتواند بازتاب بهتری داشته باشد.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: اگر حوزه علمیه بخواهد بالنده و مؤثر باشد و بتواند در مجامع علمی جهانی حضور فعال داشته باشد حتما باید به روز باشد؛ به تعبیر امام صادق(ع): العالم بزمانه لا تهجم علیه اللوابس. حوزه باید جدیدترین مباحث علوم انسانی و اندیشگی در دنیا شناسایی کرده و با آن آشنا باشد و بتواند پاسخ مناسبی بدهد و این ظرفیت واقعا در حوزه علمیه وجود دارد.

رضوانی افزود: متاسفانه در یکی دو دهه اخیر مقداری در روزآمدی لطمه‌هایی به ما وارد شده است از جمله حذف دروسی است که مرتبط با اندیشه‌های غربی است در حالی که تولید دانش اسلامی بدون توجه به تحقیقات به روز جهانی و ارتباط با اندیشمندان ممکن نیست.

استاد مؤسسه امام خمینی(ره)، اضافه کرد: نباید طلاب را صرفا به متن‌خوانی یکسری آثار عادت دهیم؛ در این زمینه خوب است از تجارب دانشگاه‌های دیگری در کشورهای دیگر استفاده کنیم؛ سمت با وجود همه تلاش‌هایی که کرده و جای قدردانی دارد باز استانداردهای قابل قبولی نداریم؛ برخی مراکز حوزوی و دانشگاهی مانند مؤسسه امام، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه می‌توانند به تدوین متون درسی حوزه در دانش‌های مختلف کمک کنند و متون استانداردی تولید کنند تا کمتر وقت طلاب گرفته شود و بتوانند مطالب را زودتر دریافت کنند.

رضوانی اظهار کرد: رهبری در خاتمه پیام توصیه‌هایی فرمودند که آخرین آن درباره مدارک حوزوی است، گفت: ایشان فرمودند مدارک حوزه را باید خود حوزه بدهد ولی عناوین را می‌توان تغییر داد و از عنوان‌های شناخته شده و مرسوم کنونی دانشگاهی مانند ارشد و دکتری و … استفاده شود.

همچنین محمدباقر خراسانی؛ مدیر اجرایی مجمع عالی حکمت اسلامی از ایجاد قرارگاه علوم عقلی در این مجموعه درباره پیام مقام معظم رهبری به همایش صدمین سال بازتاسیس حوزه علمیه خبر داد و افزود: کارگروه‌های مختلفی در ذیل این قرارگاه ایجاد خواهد شد و مطالب مرتبط با فلسفه سیاسی از پیام ایشان استحصال خواهد شد و مورد بحث قرار می‌دهیم.

https://ihkn.ir/?p=41633