عضو مجلس خبرگان رهبری: آنچه در این یادداشت میخوانید، تلاشی است برای برون‌رفت از این آشفتگی: طرحی که نه صرفاً یک فهرست، که چارچوبی است با منطقی درونی؛ ظرفی که ظرفیت رویش شاخه‌های نو را دارد، و میزان و محکی است برای کاستن آنچه بر بنیاد بی‌منطق روییده است.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری علوم انسانی مفتاح، به نقل از شبکه اجتهاد؛ حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری، در یادداشتی مطرح کرد؛
فقه‌های مضاف در تنگنای بی‌ساختاری گرفتار آمده‌اند؛ نه منطقی استوار برای گسترش دارند و نه معیاری روشن برای افزوده شدن. هرچه بر آن نام «فقه» افزوده می‌شود، در جایگاه خویش ناپیداست؛ نه معلوم است کجا باید نشیند و نه دانسته است چه نسبتی با دیگر اقسام دارد.
و در مواردی، بر دامان «فقه»، عنوانی نو افزوده می‌شود؛ که این الحاقات، بی‌دلیل می‌رویند، بی‌منطق می‌بالند و بی‌معیار به شاخه‌ای مستقل بدل می‌شوند. این پریشانی، بر روش‌شناسی‌شان سایه می‌افکند و بر موضوع‌شناسی‌شان تیرگی می‌پراکند؛ نه راه را می‌نمایاند، نه مبنا را می‌نشاند.
آنچه پیش رو دارید، تلاشی است برای برون‌رفت از این آشفتگی: طرحی که نه صرفاً یک فهرست، که چارچوبی است با منطقی درونی؛ ظرفی که ظرفیت رویش شاخه‌های نو را دارد، و میزان و محکی است برای کاستن آنچه بر بنیاد بی‌منطق روییده است.
این چارچوب بر سه حوزه بنیادین استوار است که قابلیت آن را دارد که همه ابعاد و مسائل انسان و جامعه انسانی را در یک چارچوب منطقی در حوزه فقهی جای دهد و رشته‌های تازه و نوظهور، هرگاه پدید آیند، جایگاه خویش را در این ساختار بیابند.
۱- حوزه فقه‌های معنوی-فرهنگی
مبنای این حوزه:
۱. رابطه انسان با خدا
۲.رابطه با خویشتن
۳. رابطه با انسان در ساحت فرهنگ و معنویت
الف) انسان با خدا
فقه العباده
فقه المعرفه و العرفان
ب) انسان با خویشتن
فقه التزکیه
فقه الشاکله، (مبتنی بر ساختار روانی و روحی انسان)
ج) رابطه انسان با انسان در قلمرو فرهنگ، هنر، و زیبایی
فقه الجمال
فقه زیبایی و ارزش‌های زیباشناختی، اعم از فردی، اجتماعی و محیطی
نمونه مسائل: معیارهای زیبایی در پوشش و آرایش، جراحی زیبایی، زیبایی‌شناسی در معماری اسلامی
فقه الفن: تنظیم‌گری هنرهای تجسمی و صوتی.
نمونه مسائل: حکم موسیقی درمانی، مجسمه‌سازی، نقاشی دیجیتال
فقه الأدب: فقه ضوابط حقوقی محتوای ادبی
نمونه مسائل: رمان‌نویسی، شعر، تقلید ادبی
فقه سرگرمی و تفریح
این شاخه به تنظیم و ارزیابی هنجاری فعالیت‌های تفریحی و سرگرمی بر پایه شریعت می‌پردازد .
بازی‌های واقعیت مجازی: قواعد حضور و تعامل در محیط‌های مجازی، مسئولیت فردی و اجتماعی در متاورس
قمار دیجیتال: تحلیل ابعاد اخلاقی، اقتصادی و اجتماعی فعالیت‌های شرط‌بندی آنلاین و قوانین شرعی مرتبط
گیمیفیکیشن فرهنگی: کاربرد روش‌های بازی‌سازی در آموزش، فرهنگ و فعالیت‌های اجتماعی و نحوه هماهنگی آن با هنجارها و ارزش‌های جمعی
فقه التراث:
نسخ خطی و متون دینی و فلسفی: احکام احیاء، بازتولید و دیجیتال‌سازی
میراث هنری و معماری مذهبی و تاریخی: مرمت و بازسازی با رعایت اصول فرهنگی و شرعی
موسیقی و هنرهای سنتی مرتبط با فرهنگ و هنجار اجتماعی
آداب و رسوم مذهبی و فرهنگی که با زندگی دینی و اخلاقی انسان در پیوندند
۲. حوزه فقه‌های اجتماعی
مبنای این حوزه، رابطه انسان با جامعه و طبیعت است؛ یعنی آنجا که مناسبات اجتماعی و ساختارهای زیست جمعی موضوع حکم شرعی قرار می‌گیرد. این حوزه شبکه‌ای از رشته‌های پیوسته است که هر یک نسبت خویش را با عدالت، حقوق و مصالح عمومی تعریف می‌کند.
زیرشاخه‌های محوری:
۱. فقه الاجتماع
این شاخه، قواعد و احکام شرعی مربوط به نقش‌ها، نهادها، نمادها، ارزش‌ها، کنش‌ها و شبکه‌های اجتماعی و … را استنباط می‌کند.
الف) نهادها و سازمان‌ها: خانواده، مدرسه، دانشگاه، مساجد، نهادهای اجتماعی و سیاسی
ب) نقش‌ها و جایگاه‌های اجتماعی:
نقش‌های اجتماعی: والد، معلم، پزشک، رهبر دینی، مدیر
جایگاه‌های اجتماعی: طبقه، حرفه، موقعیت سیاسی یا فرهنگی
ت) کنش‌ها و رفتارهای جمعی:
کنش‌های رسمی: مشارکت اجتماعی، انتخابات، مناسک دینی، اظهار نظر اجتماعی
کنش‌های غیررسمی: همکاری اجتماعی، کمک متقابل، تبادل فرهنگی
ث) هنجارها و ارزش‌ها: عدالت، صداقت، همبستگی، رعایت حقوق دیگران
ج) نمادها و فرهنگ: تولید، حفظ و بازتولید نمادها و انتقال هویت فرهنگی
ح) تغییرات و تحولات اجتماعی: تغییر سبک زندگی، نوآوری، پذیرش یا مقاومت در برابر تغییر، اصلاح اجتماعی
۲. فقه الاقتصاد
قواعد و احکام عدالت اقتصادی، سرمایه، بازار و فعالیت‌های مالی
۳. فقه السیاسه
نظام قدرت، ولایت و اداره عمومی
۴. فقه محیط‌زیست
تعامل انسان با طبیعت و قواعد و احکام بهره‌برداری و حفظ محیط زیست
۵. فقه جمعیت
سیاست‌های جمعیتی، باروری، مهاجرت و مدیریت جمعیت
۶. فقه التربیه
نظام‌های تربیتی، تعلیم و تعلّم، و پرورش نسل‌ها
۷. فقه الإعلام والاتصال؛ با چند زیر شاخه رشته‌ای
فقه رسانه
فقه ارتباطات
فقه شبکه‌های اجتماعی
فقه تبلیغ و اطلاع‌رسانی
و رشته‌های دیگر
این حوزه، ظرفیت گسترش به رشته‌های دیگر اجتماعی را دارد و می‌تواند با توجه به تحولات نوین اجتماعی، فناوری و فرهنگی، رشته‌های جدیدی را در خود جای دهد.
۳. حوزه فقه‌های مربوط به مسائل تجربی
این حوزه به مواجهه انسان با علوم طبیعی و فناوری‌های نوین می‌پردازد؛ جایی که علم و صنعت سبک زندگی، سلامت و زیست جمعی را دگرگون می‌کنند.
زیرشاخه‌های کلیدی
۱- فقه پزشکی و زیست‌فناوری
پزشکی و سلامت عمومی
شبیه‌سازی موجودات و فرآیندهای زیستی
پیوند اعضا و بافت‌ها
ژنتیک و مهندسی ژنتیک
درمان‌های سلولی
فقه پایان حیات
۲- فقه فناوری
هوش مصنوعی و قوانین مربوط به آن
اینترنت اشیا و تعاملات دیجیتال
ربات‌های انسان‌نما و مسئولیت‌های اخلاقی و قانونی
واقعیت مجازی و تعاملات در متاورس
۳- فقه فضا و محیط تکنولوژیک
استفاده از منابع فضایی و مدیریت آنها
سکونت و فعالیت انسانی در فضا
فناوری‌های اقلیمی و دست‌کاری آب‌وهوا
۴- فقه مهندسی ژنتیک
تغییر ژنوم انسان و حیوان
تولید موجودات تراریخته
اصلاحات ژنتیکی برای افزایش توانمندی‌ها و بهبود کیفیت زندگی
۵- فقه صنایع زیستی
تولید گوشت مصنوعی و جایگزین‌های پروتئینی
مهندسی باکتری‌ها و ویروس‌ها
واکسن‌سازی نوین و فناوری‌های پیشرفته پزشکی
۶- فقه واقعیت مجازی
تعامل و حضور در متاورس
مالکیت و حقوق در فضای مجازی
تعیین هویت دیجیتال و محافظت از آن
https://ihkn.ir/?p=42988
نظرات