کشف مصلحت انسان با استفاده از علوم وحیانی / علوم انسانی اسلامی به معنای کنار گذاشتن تجربه بشر نیست!

در این مراسم که با حضور حجت الاسلام والمسلمین حسینی امام جمعه محترم و نماینده ولی فقیه در کاشان،حجت الاسلام ابن علی مسئول محترم نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری دانشگاه ، اساتید و اعضای هیئت علمی دانشگاه و اساتید حوزه همراه بود حجت الاسلام والمسلمین آقای علی مصباح به ایراد سخنرانی خود در مورد سیر تطورات علوم انسانی ونقش علامه مصباح در تولید علم دینی پرداختند.

ایشان فرمودند: علامه مصباح یزدی به فراگیری علوم  ریاضی و فیزیک ،اقتصاد روانشناسی نیز می پرداختند و تشخیص داده بودند که اگر یک روحانی بخواهد اسلام را آنگونه که امروز مورد نیاز است تبیین نماید باید همه علوم را فرابگیرد.

علامه مصباح براین عقیده بودند که حوزه های علمیه باید به این علوم توجه کنند وبخشی از وظایف جامعه روحانیت این است که نظر اسلام رادر مورد این علوم بیان نماید و متاسفانه به این موضوع کمتر پرداخته شده است واز برجستگی های فکری این عالم وارسته این بود که به این امر مهم قبل از انقلاب پی برده بودند . وپس از انقلاب فرهنگی وبسته شدن دانشگاهها امام خمینی  گفته بودند برای علوم انسانی دستتان را به طرف حوزه های علمیه دراز کنید. ستاد انقلاب فرهنگی که مسئول امور دانشگاهها شده بود خدمت جامعه مدرسین حوزه رسیدند که برای اجرای امر امام چه باید بکنیم و جامعه مدرسین این امر رابه آیت الله مصباح ارجاع دادند  وایشان با تاسیس دفتر همکاری حوزه ودانشگاه برنامه ای راطراحی کردند که حدود صد نفر از برترین استادان دانشگاه در رشته علوم انسانی وچند تن از فضلای حوزه جلساتی را تشکیل می دادند ودر مورد علوم انسانی به مباحثه می پرداختند که این مباحثات ضبط می شد و دوباره باز بینی می شد و جزواتی منتشر می گردید. وخدمت اساتید علوم انسانی دیگر فرستاده می شد ونظرات آنها خواسته میشد و برنامه ریزی شده بود که مبنای کتابهای درسی علوم انسانی قرار گیرد . که مشکلات وموانع آن برنامه به نتیجه نهایی نرسید .

ایشان اظهار داشتند که مرحوم آیت الله مصباح در این زمینه بسیار دغدغه مند وپیگیر بودند. و پایه گذاری موسسه آموزشی وپژوهشی  امام خمینی نیز با این هدف صورت گرفت .که علوم انسانی در حوزه های علمیه تحقیق وتدریس شود.

حجت الاسلام والمسلمین علی مصباح در ادامه سخنان خود به جایگاه و ویژگی علوم انسانی در بین سایر علوم پرداخت و به توضیح شاخه های مختلف علوم انسانی که به دو دسته حکمت نظری و عملی می باشند پرداختند.

ایشان بیان داشتند : در علوم انسانی ومسائل اجتماعی بر خلاف علوم پزشکی وفیزیکی اختلاف نظر زیاد است ودیدگاه های مختلفی در مورد یک انسان واقعی وجود دارد و در مکاتب مختلف بسته به دیدگاه های مختلفی که در مورد انسان سالم وجامعه پیشرو دارد نظریه های متفاوتی مطرح می شود.

حجت الاسلام علی مصباح  ادامه دادند: در جامعه وقتی دانشمند با یک مشکل برخورد می کند در پی راه حل آن است وقضاوت کردن در مورد یک پدیده (مشکل ) بسته به دید گاه مکتب های مختلف فرق دارد ، مثلا بالا رفتن نرخ طلاق یا خود کشی ممکن است از دیدگاه برخی جوامع خوب باشد (جوامع فرد گرا) و یا برخی نظریه پردازان قدرت یافتن را نهایت ارزش اخلاقی می دانند و لذا هر کاری که انسان را به قدرت برساند ولو غیر اخلاقی باشد نظیر کشتار سایر انسانها از نظر آنها مقبول واخلاقی است.

در مسائل انسانی اثر یک عمل ممکن است سالها بعد ظاهر شود همچنانکه در علم پزشکی نیز ممکن است اثر یک دارو در دراز مدت ظاهر شود پس عمل یک انسان نیز ممکن است در زندگی ابدی خودش را نشان دهد پس برای برنامه ریزی در زندگی انسان وهدایت زندگی او باید به آثار آن توجه شود. خوب وبد کارها باید نسبت به نقطه هدف که همان حیات ابدی انسان است سنجیده شود.

با توجه به اینکه  تاثیر  رفتارها در حیات ابدی قابل تجربه کردن نمی باشد لذا بشر  نیاز دارد به کسی که اشراف داشته باشد به زندگی دنیا و حیات ابدی و روابط بین آنها .واینجاست که انسان نیاز مبرم پیدا می کند به تعالیم انبیا و به طور مشخص تعالیم اسلام .حداقل کلیات و چهارچوب های کلی برای انسان تبیین کنند تا ما مصادیقش را در رفتار خود استنباط و اجتهاد و کشف کنیم.

واین بدین معنا نیست که در علوم انسانی اسلامی ما باید همه تجربیات ،همه روشهای تفسیری و بقیه مسائل راکنار بگذاریم و به کتاب وسنت و قران و روایات بپردازیم .در علوم انسانی یک بخش توصیفی وجود دارد که باید  کشف کنیم که روابط  انسانی چگونه هست وانسانها چگونه باهم رفتار می کنند و آثار رفتارها در زندگی دنیا هم در محاسبات جایگاهی دارد ،در آن مقداری که در حیطه عقل بشری می گنجد ما حتما به آن نیاز داریم و باید از آن استفاده کنیم واز تحقیقات سایرین در صورتی که با مبانی دینی منافاتی ندارد باید از آن استفاده کنییم .

در جاهایی نیاز است که که باید از علوم وحیانی استفاد کنیم و نگوییم خرافات است ،ما در علوم به دنبال این هستیم که مصلحت انسان را کشف کنیم و اسلامی سازی علوم انسانی نیز به این مفهوم است .

در خاتمه برنامه حجت الاسلام علی مصباح به سوالات مطرح شده از طرف حاضرین پاسخ دادند.