با ورود فقه نظام، فقه فردی از بین نمی‌رود / تأکید بر نقش جمعی در تحقق احکام شرعی و اجتماعی

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی ، به نقل از خبرگزاری حوزه؛  آیت‌الله محسن اراکی در نشست «معرفی کتاب اصول فقه نظام» که به همت مرکز تحقیقات علمی حکومت اسلامی و با مشارکت پژوهشگاه فقه نظام و خبرگزاری بین‌المللی اهل بیت ابنا برگزار شد، در رابطه با ضرورت پرداختن به فقه نظام عنوان کرد: از فقه نظام به عنوان فقه کلان و فقه اجتماعی نیز تعبیر می‌شود و شهید صدر از آن به عنوان فقه نظام نام برده است.

 

عضو شورای عالی حوزه های علمیه کشور با اشاره به اینکه به انسانی که موضوع احکام شرعی قرار می‌گیرد مکلف گفته می‌شود، بیان کرد: انسان بالغ، عاقل و دارای شرایط مکلف است.

 

وی با بیان اینکه انجام افعال گاهی به صورت فردی و گاهی به صورت جمعی امکان پذیر است، تصریح کرد: گاهی قوام فعل موکل مثل غذا خوردن، لباس پوشیدن و…به اراده یک نفر است که در این جا به آن فعل فردی گفته می‌شود، البته در برخی مواقع این فعل فردی فعل اجتماعی نیز می‌شود.

 

آیت الله اراکی با اشاره به اینکه برخی از افعال با اراده یک فرد تحقق پیدا نمی‌کنند و انجام آن نیاز به فعل جمعی دارد، افزود: فعل جمعی دو نوع است گاهی با جعل شارع صورت می‌گیرد، یعنی شارع بیان می‌کند که این فعل باید به صورت جمعی انجام شود در این صورت فعل فرد مشروط به دیگری است مانند نماز جمعه که انجام آن نیاز به جمع دارد.

 

وی ادامه داد: گاهی جمعی بودن فعل به امر شارع نیست بلکه ذات فعل به گونه‌ای است که باید به صورت جمعی صورت بگیرد مثلاً بلند کردن سنگ بزرگ نیاز به فعل جمع دارد و این فعل به صورت تکوینی جمعی است. برقراری حکومت هم نیاز به فعل جمع دارد و یک نفر نمی‌تواند حکومت برقرار کند و این فعل به صورت تکوینی جمعی است.

 

عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اینکه وظیفه رسول اقامه امت است، بیان کرد: بر اساس آیات قرآن همان وظایفی که به عهده رسول است به عهده امام نیز هست و همان اطاعتی که از رسول باید شود از امام نیز باید صورت بگیرد.

 

وی با بیان اینکه بعد از تشکیل امت تکلیف جمعی ایجاد می‌شود، اظهار کرد: قبل از اینکه امت تشکیل شود تکالیف عقلی برای جمع وجود دارد، اما وقتی امت ایجاد می‌شود تکالیف امت (اجتماعی) ایجاد می‌شود.

 

استاد حوزه با اشاره به آیه «لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ لِیَقُومَ النّاسُ بِالْقِسْطِ» تصریح کرد: اقامه قسط اجتماعی یک عمل اجتماعی است و با فعل امام حاصل نمی‌شود نیاز به فعل اجتماعی دارد.

 

وی با اشاره به اهمیت تشکیل امت اظهار کرد: حضرت موسی (ع) زمانی که امت تشکیل داد توانست حکومت تشکیل دهد و بر فرعون پیروز شود.

 

آیت الله اراکی با تأکید بر اینکه وقتی امت ایجاد شد و شخصیت اجتماعی شکل گرفت فقه نظام به میدان می‌آید، بیان کرد: با ورود فقه نظام، فقه فرد از بین نمی‌رود، بلکه فقه نظام در کنار فقه فرد قرار می‌گیرد.

 

عضو شورای عالی حوزه های علمیه کشور با بیان اینکه زمانی که فرد در جامعه قرار می‌گیرد دو نوع تکالیف فردی و اجتماعی دارد، یادآور شد: با صِرف فقه فردی اعراض دین حاصل نمی‌شود برای مثال تحقق عدل اجتماعی از تکالیف اجتماعی است.

 

عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری اضافه کرد: ریشه کن کردن بی سوادی و با سواد کردن جامعه امری نیست که با فعل یک نفر تحقق پیدا کند بلکه نیاز به جمع دارد. اقتصاد، فرهنگ، بهداشت عمومی، آموزش‌های عمومی از دیگر افعال اجتماعی هستند که با فعل فرد قابل تحقق نیستند.

 

وی ادامه داد: در آیات متعددی به افعالی که وظیفه جمع است و به صورت فردی قابل تحقق نیست اشاره شده است که از جمله آن‌ها «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّهٍ» است.

 

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه بعد از تشکیل امت، مکلف برخی از احکام جامعه است، تصریح کرد: اگر مکلف فعل فرد باشد به آن فقه خُرد می‌گویند، اما اگر مکلف جمع باشد به آن فقه کلان گفته می‌شود.

 

وی یادآور شد: استفاده از عبارت فقه نظام برای فقه کلان به خاطر این است که احکام اجتماعی باید نظام‌مند باشند و نمی‌توانند به صورت پراکنده باشند.

https://ihkn.ir/?p=39667