یکی از چالش‌های اصلی رشته دانش اجتماعی مسلمین، محدود شدن نگاه به آن به‌عنوان تاریخ تفکر یا مباحث انتزاعی است. برای رفع این مشکل، لازم است از سطح مباحث نظری و تئوریک به مسائل عملی و روش‌های کاربردی وارد شویم تا این رشته به‌عنوان یک دانش نقدپذیر و مسئله‌محور شناخته شود.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از موسسه فکرت؛ نخستین گردهمایی بزرگ اتحادیه دانشگاه‌های فعال در علوم اجتماعی اسلامی قرار است در تاریخ دهم دی‌ماه برگزار شود. در همین راستا، پیش‌نشستی با حضور جمعی از اساتید برجسته علوم اجتماعی و به همت مؤسسه رسانه‌ای فکرت برگزار شد. در ادامه، خلاصه‌ای از مباحث مطرح‌شده در این نشست ارائه می‌شود.
بایسته‌های دانش اجتماعی مسلمین
حجت‌الاسلام دکتر حمید پارسانیا، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بیان داشت: مشکلی که به‌صورت جدی رشته دانش اجتماعی مسلمین را تهدید می‌کرد آن بود که نگاه به مسئله برای کسانی که وارد قضیه می‌شوند و برای کسانی که از بیرون به آن نگاه می‌کنند به این رشته از نوع نگاه دانش اجتماعی مسلمین یا تاریخ تفکر باشد؛ یعنی این‌ها کسانی هستند که تفکر تاریخی را می‌خواهند ببینند و لذا در اینجا یک بحث انتزاعی مطرح است.
وی افزود: از سویی باید از سطح مباحث تئوریک و نظری به سطح مسائل عملی، بحث‌های روشی این‌ها هم وارد می‌شد، تا هم آن توهم نسبت به این رشته و کارکردش از بین برود و هم اینکه نشان بدهد که واقعاً به‌دنبال حل مسئله است و می‌تواند یک دانش نقدپذیر باشد.
وی گفت: علاوه بر فعالیت‌های علمی و پژوهشی در این خصوص ما نیاز به کارهای میدانی هم داریم. کارهای میدانی کارهای آماری و مربوط به پیمایش‌هاست. کارهای میدانی احیاناً در حوزه مسائل کیفی روش‌های خودش را دارد. این روش‌ها در رویکردهای مختلف علوم‌اجتماعی مدرن، در نظریه‌های مختلف به صور مختلفی به کار گرفته شده و تئوریزه می‌شود.
پارسانیا خاطرنشان کرد: مساله مهم دیگر در خصوص این رشته‌ها توجه به بحث بازار کار و فرصت‌های شغلی است و لازم است که نظام آموزش عالی و بخش‌های دیگر دولتی به این مساله ورود کنند. اگر شما این رشته‌ها را در نظام آموزشی طوری تعریف نکرده باشید و از سویی عملاً هم نشان ندهید که می‌توانید این کار را بکنید که خروجی این رشته به‌عنوان کارشناس علوم‌اجتماعی می‌تواند به میدان بیاید در این صورت‌باز با موانعی مواجه هستیم؛ البته الآن ورودی‌هایی که دارند می‌آیند قاعدتاً بی‌توجه به این مسائل می‌آیند، اما بالاخره این‌ها باید در جای خودش حل بشود.
وی افزود: در عین حال من خیلی نگران هستم که نگاه به این رشته و افرادی که می‌خواهند به این سمت بیایند به‌عنوان یک گروه سیاسی و یک ذائقه سیاسی خاص قلمداد شوند.
وی گفت: مسئله مهم دیگر ناظر به اقتضائات جهان اسلام است و اینکه در این زمینه باید به مقوله ارتباطات بین‌المللی و حتی فراتر از جامعه اسلامی توجه بیش از پیشی داشته‌باشیم.
گفتمان متناسب با جامعه خود را می‌خواهیم.
دکتر حسین کچوئیان، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نیز در این نشست با اشاره به تحولات روز در عرصه بین‌الملل اظهار داشت: امروز ما گرفتار دنیایی شده‌ایم که دنیای ما نیست، چه آنکه با یک جهان نامرتبط با خودمان مواجه هستیم. در این گیرو دار، آنها آمدند همه‌چیزشان را به ما منتقل کردند که از آن جمله علوم انسانی بوده است.
وی افزود: مشکلی که بعدها رخ داد این بود که ما دیدیم عملاً نمی‌توانیم در این قبیل علوم در هیچ رشته‌ای مجتهد شویم به این معنا که به‌عنوان مثال فقط جامعه‌شناس خوانده هستیم، اما جامعه‌شناس نیستیم!
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه‌کرد: از سوی دیگر دیدیم که ما اصلاً نمی‌توانیم با این جامعه مواجهه کنیم یعنی نمی‌توانیم پاسخ‌های این جامعه را بدهیم. دیدیم که هرچه می‌رویم جلوتر، عملاً همین است که چه؟ که دائماً سؤال‌ها از آن‌ور می‌آید، جواب‌ها هم از آن‌ور می‌آید. یعنی ما سؤال‌هایی را که آنها طرح کردند می‌خوانیم، سؤال می‌کنیم برای خودمان، جواب‌های آنها را هم می‌گیریم. در صورتی که آنها سؤال‌هایشان مربوط به جهان خودشان است و به‌تبع آن، جواب‌هایشان نیز مربوط به جهان خودشان است.
کچوئیان گفت: ما خواهان و نیازمند یک دستگاه فکری و گفتمانی هستیم که در قلمروی امن اجتماعی به ما امکان تفکر و اندیشیدن بدهد که البته متناسب با جامعه خودمان و شرایط و نیازهایش باشد، به این معنا که بتواند مسائل را بفهمد و برای حل و فصل آنها به ما پاسخ لازم را بدهد.
https://ihkn.ir/?p=39715
نظرات