«خانواده» محوری ترین میدان بروز تضاد اندیشه انقلاب اسلامی و نظام سلطه/ارتباط حوزه و دانشگاه، ارتباط حکمت و علم

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی؛ دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در اولین کنفرانس بین المللی «خانواده و تربیت معنوی» که در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه شهر قم برگزار شد، اظهار داشت: حضرت معصومه (س) جلوه ای از کوثر هستند، چرا که کوثر چشمه جوشان است و مهندسی الهی چنین رقم خورد که به واسطه حضور ایشان در شهر مقدس قم چشمه جوشان علم در این شهر مقدس شکل بگیرد.

دکتر طهرانچی با بیان اینکه «خانواده» محوری ترین میدان بروز تضاد اندیشه انقلاب اسلامی و نظام سلطه است، گفت: این روزها شاهد حوادثی هستیم که خانواده یکی از موضوعات اساسی آن است و اگر بخواهیم بین انقلاب اسلامی و نظام سلطه یک آوردگاه تقابل در نظر بگیریم، این آوردگاه خانواده است.

اما موضوعی که ما به آن می پردازیم، این است که آیا خانواده و تربیت معنوی امری علمی است یا دینی؟ و چگونه باید این موضوع را تبدیل به امری علمی و دینی کنیم. بحران های پیش‌رو تجلی بروز اجتماعیِ تلاش نظام سلطه برای حاکمیت بر ملتها بر مبنای تحول در اندیشه هاست.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به بحث زوجیت و جنسیت ادامه داد: تربیت کنشی است منبعث از دانش تا مهارت مربی نسبت به شکل دهی کنش متربی براساس دخالت در دانش تا مهارت او. و فقط منبعث از پرورش گرایش و امر دینی نیست، بلکه تربیت امر جامعی است که حوزه های دانش (علم)، بینش(معرفت)، گرایش(ایمان) و مهارت (روش) را در بر می گیرد.

وی در ادامه با اشاره به رابطه علم و دین گفت: در رابطه با علم و دین، ۴ صورت تعارض، گفت وگو، استقلال و یا وحدت مطرح است و باید به این پرسش پاسخ دهیم که چگونه می خواهیم به رابطه علم و دین بپردازیم؟ اگر حاکمیت بتواند بین دانش خانواده، دانش و قانون ارث که به فرد می‌دهد ارتباط برقرار کند، می تواند به مطالبه هایی که در جامعه مطرح می شود، پاسخ بدهد. بنابراین باید در رابطه علم و دین به سمت وحدت حرکت کنیم تا بتوانیم پاسخهای جامعی در این خصوص داشته باشیم.

دکتر طهرانچی افزود: تاکنون راه پیشنهادی در عبور از گزاره ها علوم انسانی اسلامی بوده است، اما واقعیت این است که وزارت علوم در اختیار کسانی بوده است که براساس آنچه در کتاب «سرگذشت و سوانح دانشگاه» در ایران آمده، معتقدند که «موضوع اسلامی کردن علوم انسانی … این نحوه نگرش ارتدوکس فقهی و ایدئولوژیک باید از نظام دانشگاهی و آموزش عالی کنار گذاشته شود» و این نگاهی بود که در وزارت علوم ما حاکم بوده.

بنابراین با تغییر کتاب اتفاقی در عبور از گزاره ها نخواهد افتاد، بلکه باید بدانیم منطقه منازعه ما با غرب در موضوع خانواده کجاست و اگر این نقطه را به درستی تشخیص ندهیم، در جایی بحث می کنیم که ثمره و نتیجه‌ای نخواهد داشت.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: منطقه منازعه ما با غرب در سیاستگذاری، پارادایم و ساحتهاست که شامل چیستی، چرایی و چگونگی می شود. بنابراین اگر سیاست پذیر باشیم و پارادایم های غرب را بپذیریم به گزاره های مورد نظرمان نخواهیم رسید. همچنین اگر ساحت علم را درست تشخیص ندهیم، در ابعاد دیگر علم نیز دچار خطا خواهیم شد. بنابراین جایی که بحث ما مطرح می شود، پارادایم و چارچوب است.

وی با بیان اینکه علم همانطور که می تواند بر سیاستهای دولتی اثرگذار باشد، از  آنها تأثیرپذیر نیز خواهد بود، گفت: پیش از جنگ جهانی علم برای سیاست بود و از دانش برای کمک و بهبودی تصمیم‌گیری‌ها استفاده می‌شد، اما پس از آن سیاست برای علم شد و شعار «علم برای علم» را به «علم برای توسعه نظام سلطه» تبدیل کرد که ماحصل آن هدایت و جهت دهی سیاستمداران به دانشمندان در پاسخ دهی به سؤالات توسعه نظام سلطه است. بنابراین علم امروز امری تحول یافته در بستر تمدن غرب است.

دکتر طهرانچی تأکید کرد: سیاست علم مبتنی بر ارزشها و گشوده به سمت مباحث عمومی جامعه است،  بنابراین اگر شکل علم در سیاستگذاری را اصلاح نکنیم، کنشگر دوم خواهیم بود.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه سخنان خود به سند  NSFآمریکا، سند چشم انداز پژوهش در انگلستان و سند فراتر از طوفان پیشرو آمریکا اشاره کرد و گفت: در این اسناد نسبت به پدیدار شدن دنیای چند قطبی در حوزه علم و مهندسی و جا به جایی دورنمای جهانی رقابت علمی اشاره شده و نظام سلطه نسبت به پیشرفت‌های علمی دیگر کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران، احساس نگرانی و تهدید کردند.

مقام معظم رهبری نیز روز گذشته در دیدار با نخبگان دانشگاه را بزرگترین مانع نظام سلطه خواندند و فرمودند: «قدرتهای گردن کلفت جهان برای سلطه بر دیگران و عقب نگه داشتن ملتها از اسلحه، فریب و حتی علم استفاده می کنند، بنابراین دانشگاهی که سطح علم کشور را بالا می برد، در حقیقت مانع سلطه دشمن می شود.»

وی ادامه داد: به تعبیر مقام معظم رهبری دعوای کنونی جهان برسر سلطه پذیری و نظام سلطه است، بنابراین باید زمین بازی را عوض کرد. چرا که براساس آیه شریفه «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ » خرابی ها و کجی ها ماحصل کنش ماست، مواجهه با آثار و پیامدش  هشداری است تا مسیر خود را عوض کنیم.

دکتر طهرانچی با بیان اینکه قرآن کتاب هدایت است که به پدیده های انسانی، اجتماعی و طبیعی اشارات جدی دارد، گفت: سؤالی که مطرح می شود این است که در تفکر علمی ما جایگاه گزاره های قرآنی کجاست؟ و چگونه باید بین نظریه، گزاره و قرآن ارتباط برقرار کرد؟

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به لزوم توجه به حکمت در کنار علم و با تأکید بر اینکه ارتباط حوزه و دانشگاه، ارتباط حکمت و علم است، گفت: فرمانروایی در قرآن براساس حکمت و علم است و سیاستگذاری نوعی تبیین به حساب می آید. حکمت چیزی است که پیامبران غیر از کتاب به بشر آموزش داده اند، نبی مکرم اسلام نیز در کنار قرآن کریم، حکمت را به مسلمانان آموختند.

حکمت مجموعه ای از فرمانهایی است که علم محسوب نمی شود، مانند شریک نگرفتن برای خدا، احسان کردن به پدر و مادر و … .  ما باید حکمتها را استخراج کنیم تا در کنار علم ظهور و بروز یافته و بتوانیم چارچوب های جدید خلق کنیم.

وی با اشاره به حکمرانی علم افزود: در حکمرانی علم دو دیدگاه وجود دارد، دیدگاه اول معتقد به سیاست پذیری است که در آن دانشگاه به عنوان نهادی برآمده از مدرنیته حضور دارد، اما در دیدگاه بعدی که معتقد به سیاستگذاری است، دانشگاه نهاد علم برپایه «علم و حکمت» است. در آموزش عالی کنونی موضوع خانواده جایگاهی در علوم اجتماعی، علوم تربیتی و روان شناسی ندارد، اما در دیدگاهی که ما به آن معتقدیم، انسان شناسی، علوم خانواده و زبان و ادبیات، جامعه شناسی و … که در قالب علوم اجتماعی مطرح می شود، نگاه ویژه‌ای به موضوع خانواده دارد.

دکتر طهرانچی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه همه حوزه های دانش به پارادایم توحیدی نیاز دارند، گفت: پارادایم، مکاتب، رویکرد، نظریه ها، روش شناسی، اهداف و گزاره ها باید به خالق رب العالمین متصل باشد.

نکته دیگر این است که ما نظریه های علمی را از قرآن نمی گیریم، اما ملاک اصلی انتخاب نظریه‌های بشری باید همخوانی آنها با چارچوب های قرآنی باشد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، تربیت انسان صالح و انسان شاکر را تعریف قرآن از خانواده عنوان کرد و افزود: قرآن کریم در سوره نساء به موضوعات متعدد اجتماعی، حدود الهی، لزوم توجه به گروه های اجتماعی، حکمرانی، مؤلفه های جامعه، روابط خانواده و … اشاره کرده است.

در موضوع خانواده دوگانه هایی از جمله تعلیم یا تبیین، علم بنیان یا علم حکمت، جنسیت یا زوجیت، نیاز جسمی یا آرامش، مودت و عدالت مطرح است. بنابراین ما در قرآن کریم درخصوص موضوعات مختلف جامعه از جمله بحث زوجیت، جنسیت و تربیت جنسی مؤلفه های عمیقی داریم و باید حکمت آن را استخراج کرده تا علم براساس حکمت حرکت کند.

وی در پایان گفت: در قرآن کریم بر هویت و مسئولیت فرد در خانواده و رهبری و مسئولیت در اجتماع (حتی دو نفره) تأکید شده است و مودت به عنوان عنصر محوری در هسته خانواده و عدالت به عنوان عنصر مکمل در خانواده بزرگ مطرح است.

https://ihkn.ir/?p=30193