روایت فتح از دریچه تربیت نسل آینده (قسمت اول)

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری علوم انسانی مفتاح، امیرمحمد اصفهانی ،پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت در یادداشتی برای اندیشکده رهیافت مطرح کرد؛

جنگ ۱۲ روزه‌ی اخیر رژیم صهیونیستی علیه جمهوری اسلامی ایران، صرف‌نظر از دستاوردهای میدانی و نظامی، واجد آثار و آورده‌هایی ژرف در عرصه‌های فرهنگی و تربیتی برای اقشار مختلف جامعه ایرانی است. این جنگ را می‌توان نه‌تنها صحنه‌ای از نبرد سخت، بلکه میدانی برای تقویت بنیان‌های معنوی، هویتی و اعتقادی جامعه دانست. در چنین چارچوبی، این رخداد به‌مثابه مکملی برای «بشارت فتح» بر ساختارها و بنیان‌های تمدن غربی تلقی می‌شود؛ فرآیندی که به نوعی، تحقق پیش‌نیازهای معرفتی و تمدنی برای ظهور منجی موعود حضرت حجت (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) را تسهیل و تسریع می‌کند.

در میان اقشار گوناگون جامعه، نسل نوجوان و جوان به‌دلایل متعدد، بهره‌مندی عمیق‌تر و دستاوردهای برجسته‌تری از این رخداد تاریخی داشته‌اند. این برتری در دریافت، درک و واکنش آن‌ها به تحولات اخیر، برخاسته از عوامل متعددی است که این گروه سنی را متعرض می‌کند. در ادامه، به مهم‌ترین عوامل مؤثر در این زمینه اشاره می‌شود:

تمرکز جنگ شناختی بر نوجوانان و جوانان از طریق ابزارهای متنوع فرهنگی و رسانه‌ای

در سال‌های اخیر، جمهوری اسلامی ایران با یک جنگ شناختی تمام‌عیار مواجه بوده است؛ نبردی که برخلاف شیوه‌های کلاسیک، نه با سلاح گرم، بلکه با ابزارهای نرم و تأثیرگذار فرهنگی ـ رسانه‌ای هدایت می‌شود. فیلم‌ها، سریال‌ها، بازی‌های دیجیتال و فکری، کتاب‌ها، محصولات تصویری و حتی محتواهای شبکه‌های اجتماعی، همه به‌مثابه سلاح‌هایی در این جنگ عمل می‌کنند. نکته حائز اهمیت آن است که تمرکز عمده این تهاجم نرم، به‌گونه‌ای هدفمند و سازمان‌یافته، بر نسل نوجوان و جوان متمرکز شده است.

کاهش معنادار شعارهای هویتی انقلاب اسلامی در ذهن نسل جوان به‌دلیل فقدان تجربه عینی از کارکرد آن‌ها

بخشی از چالش‌های فرهنگی ـ تربیتی نسل نوجوان و جوان، ناشی از فاصله گرفتن ذهنی آنان از شعارهای بنیادین انقلاب اسلامی همچون «استقلال» و «آزادی» است. برای بسیاری از افراد این نسل که در فضای پس از تثبیت جمهوری اسلامی رشد یافته‌اند، این مفاهیم اغلب به شعارهایی تکراری و انتزاعی تبدیل شده‌اند که ارتباط ملموس و عینی با زندگی روزمره‌شان ندارد. در غیاب تجربه زیسته‌ای از دوران وابستگی یا سلطه بیگانگان، یا در نبود مواجهه‌ای مستقیم با تهدیدات تمامیت ارضی و سیاسی کشور، درک واقعی از معنای «استقلال» و ارزش وجودی آن دشوار می‌شود. به همین دلیل، رویدادهایی مانند جنگ اخیر، که تهدیدات خارجی را به‌طور عینی و بی‌واسطه در برابر چشم آنان قرار می‌دهد، می‌تواند احیاءکننده درک معنوی و کاربردی این شعارها باشد و نقشی مهم در بازآفرینی هویت انقلابی ایفا کند.

شکل‌گیری هویت در حال تکوین نسل نوجوان و جوان به‌عنوان آینده‌سازان جمهوری اسلامی

نوجوانان و جوانان امروز در مرحله حساسی از فرآیند «هویت‌یابی» قرار دارند؛ دوره‌ای که فرد در آن به دنبال درک جایگاه خود در جهان، جامعه، تاریخ و فرهنگ خویش است. از آنجا که این نسل آینده‌ساز جمهوری اسلامی محسوب می‌شود، نحوه شکل‌گیری هویت آن‌ها نه‌تنها بر سرنوشت شخصی‌شان، بلکه بر جهت‌گیری کلان کشور در دهه‌های آتی اثرگذار خواهد بود. در چنین بستر حساسی، رویدادهایی چون جنگ اخیر، فرصتی منحصر‌به‌فرد برای تقویت عناصر هویتی ـ ملی و دینی فراهم می‌آورد. مواجهه مستقیم با تهدیدات بیرونی و ایستادگی ملت در برابر آن، زمینه‌ای برای تعمیق درک این نسل از مفهوم «ما»، «دشمن» و «وظیفه» ایجاد می‌کند و هویت فردی آنان را در پیوند با سرنوشت جمعی و مأموریت تمدنی جمهوری اسلامی ایران شکل می‌دهد.

اکنون، در پرتو این بسترهای زمینه‌ساز، می‌توان به بررسی مهم‌ترین دستاوردهای فرهنگی و تربیتی جنگ اخیر پرداخت؛ دستاوردهایی که هر یک به‌نحوی، به تقویت و ساخت‌یابی هویت نوجوان و جوان ایرانی کمک می‌کند و نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری شخصیت آینده‌ساز آنان ایفا می‌نماید. این مؤلفه‌ها نه‌تنها بازتاب واکنش یک نسل به تهدیدات بیرونی است، بلکه نشانه‌هایی از ظرفیت‌های نهفته برای بازسازی هویت ملی ـ اسلامی در مواجهه با بحران‌ها و چالش‌ها به‌شمار می‌آیند. در یادداشت‌های بعد به‌صورت جداگانه و تفصیلی به بررسی این دستاوردها خواهیم پرداخت.