ظهور به مثابه آخرین حلقه مسیر تاریخی رسالت انبیا / حکمرانی زمینه‌ساز پیوند میان وضع موجود و آرمان نهایی جامعه بشری است

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری علوم انسانی مفتاح، به نقل از خبرگزاری حوزه؛ حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی چهارشنبه ۲۶ شهریور ماه ۱۴۰۴ در آیین اختتامیه هشتمین مدرسه حکمرانی با موضوع مدرسه حکمرانی زمینه ساز ۲ که در سالن جلسات دفتر تولیت آستان مقدس مسجد جمکران برگزار شد، اظهار کرد: گرچه در نگاه نخست، حکمرانی زمینه‌ساز متوجه اصل ظهور است، اما در واقع بیش از آنکه به آینده دور بنگرد، به شرایط کنونی و مسئولیت‌های جامعه در عصر غیبت مرتبط است و جامعه‌ای که خود را زمینه‌ساز می‌داند، باید هم به واقعیت‌های امروز نظر داشته باشد و هم چشم‌انداز آینده مطلوب را در نظر گیرد.

رئیس کمیسیون تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود که این مفهوم نوعی حرکت دوگانه است؛ از یک‌سو نگاهی به واقعیت‌های ملموس زندگی و دشواری‌های حکومت دینی دارد و از سوی دیگر افق بلند و آرمانی جامعه موعود را ترسیم می‌کند و به همین دلیل، محور اصلی زمینه‌سازی بیش از هر چیز متوجه مردم است، زیرا مردم هستند که حامل این رسالت و تحقق‌بخش آن خواهند بود.

وی با تأمل در آیات قرآن کریم خاطرنشان کرد که آنچه هدف حیات انسانی و غایت بعثت انبیاست، مراتبی دارد. در یک سطح، ناظر به رشد فردی و تعالی معنوی هر انسان است و در سطحی دیگر مربوط به زندگی جمعی و سامان اجتماعی است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی به آیات سوره صف اشاره کرد و گفت: در این آیه خداوند می‌فرماید: هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله ولو کره المشرکون. این آیه نشان می‌دهد رسالت پیامبران، غلبه دین حق بر همه ادیان و مکاتب بشری است؛ غایتی که با وجود مقاومت مشرکان و کافران، تحقق خواهد یافت.

حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا ادامه داد: در سوره جمعه و بقره، رسالت پیامبران در سه محور اصلی خلاصه شده است؛ تلاوت آیات الهی، تزکیه نفوس و تعلیم کتاب و حکمت و این رسالت‌ها نه تنها افراد را از گمراهی نجات می‌دهد، بلکه بنیان‌های معرفتی و اخلاقی جامعه را نیز استوار می‌سازد.

وی اضافه کرد: تفاوت آیات نیز معنادار است؛ در سوره جمعه تأکید می‌شود که رسول خدا در میان قومی بی‌سواد و گرفتار عصبیت جاهلی برانگیخته شد تا آنان را به سوی کتاب و حکمت رهنمون سازد و در سوره بقره نیز تأکید می‌شود که پیامبر چیزی را به شما می‌آموزد که نه تنها نمی‌دانستید، بلکه اساساً توانایی دست یافتن به آن را از خود نداشتید و این نشان می‌دهد که بعثت پیامبران حیاتی و ضروری است و بدون هدایت وحی، بشر در ظلمات باقی خواهد ماند.

استاد حوزه و دانشگاه تأکید کرد: اگر بخواهیم مفهوم حکمرانی زمینه‌ساز را به درستی درک کنیم، باید آن را در امتداد همین رسالت انبیا ببینیم و حکمرانی دینی در عصر غیبت باید با همان مأموریت‌ها معنا شود؛ یعنی ایجاد بستری برای تزکیه، رشد معرفت دینی، ترویج حکمت الهی و فراهم ساختن شرایطی که جامعه به سوی غلبه دین حق بر همه عرصه‌ها حرکت کند.

حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا یادآور شد: بنابراین، حکمرانی زمینه‌ساز صرفاً یک شعار سیاسی یا مدیریتی نیست، بلکه عیناً تداوم همان مأموریتی است که پیامبران الهی بر دوش داشتند و این حکمرانی در عین حال که باید واقع‌بینانه با شرایط امروز جهان تعامل کند، نباید از آرمان غایی خود یعنی برپایی جامعه توحیدی و مهدوی غافل شود.

وی خاطرنشان کرد: قرآن کریم به ما می‌آموزد رسالت پیامبران، رساندن بشر از گمراهی آشکار به معرفت حقیقی است و امروز نیز وظیفه جامعه اسلامی و نهادهای حکمرانی آن همین است؛ آماده‌سازی مردم برای آنکه در مسیر تزکیه و تعلیم قرار گیرند و جامعه جهانی با مکتب اهل‌بیت آشنا شود و این همان معنای حقیقی زمینه‌سازی برای ظهور است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به آیات قرآن کریم تأکید کرد: پیامبران نه تنها حامل کتاب و حکمت بودند، بلکه با ایجاد قدرت اجتماعی و تجهیز جامعه، مأموریت یافتند تا انسان‌ها را به قیام برای قسط برانگیزند؛ مسیری که از دعوت فردی آغاز شد و در نهایت به تشکیل جامعه نبوی و تحقق هویت جمعی در مدینه انجامید.

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا با اشاره به آیات سوره حدید اظهار کرد: خداوند در آیه ۲۵ حدید می‌فرماید «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ۖ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَیْبِ ۚ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ»؛ پیامبران با دلایل روشن فرستاده شدند و همراه آنان کتاب و میزان نازل گردید تا مردمان به قسط و عدالت قیام کنند. سپس آهن، نماد قدرت و اقتدار، نازل شد تا ابزار تحقق عدالت و دفاع از حق در دست بشر باشد.

وی ادامه داد: بر اساس روایات، «اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نماند، خداوند آن روز را طولانی می‌کند تا قائم از اهل‌بیت قیام کند». در آن روز، امام موعود بر سر انسان‌ها دست می‌گذارد و معرفت آنان را دگرگون می‌سازد؛ تحولی که در سطح عمومی فرهنگ بشری رخ می‌دهد و نه تنها افراد، بلکه کل جامعه را به سوی خداوند سوق می‌دهد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: مدینه نبوی در حقیقت مرحله‌ای از زمینه‌سازی بود؛ زمینه‌ای که پیامبر با دعوت، تربیت و جهاد فراهم ساخت و این تجربه نشان می‌دهد هیچ حکومتی، حتی حکومت دینی، بدون زمینه مردمی شکل نمی‌گیرد. حاکمیت استبدادی نیز ناگزیر به پذیرش فرهنگ مردم است؛ مردمی که اگر نپذیرند، حتی «زور» هم توان پایداری ندارد.

حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا تأکید کرد: بنابراین زمینه‌سازی ظهور نیز مرحله به مرحله و مردم‌پایه است. همان‌گونه که پیامبر اسلام در جامعه‌ای آکنده از جاهلیت توانست با مجاهدت مستمر، مدینه را بنا کند، امت اسلامی نیز باید در عصر غیبت فرهنگ و معرفت خویش را ارتقا دهد تا بستر برای ولایت مهدوی فراهم گردد و ظهور آخرین حلقه این مسیر تاریخی است؛ جایی که فلسفه آفرینش در کامل‌ترین وجه خود آشکار می‌شود. بدین‌سان، هدایت پیامبران تنها در سطح آموزش باقی نماند، بلکه به عرصه اجتماعی و تاریخی کشیده شد تا معلوم شود چه کسانی یار خدا و رسول او خواهند بود.

وی افزود: خداوند خود عالم به غیب است، اما این علم در مقام فعل و در بستر تاریخ ظهور می‌یابد. همان‌گونه که پایان آیه یادآور می‌شود، نصرت الهی و قدرت بی‌کران او تضمین‌کننده پیروزی دین حق است، هرچند در مسیر تحقق آن، آزمایش‌های بزرگ برای انسان‌ها پدید می‌آید، بنابراین، از آغاز بعثت تا غلبه نهایی دین، مسیر هدایت در چند مرحله ترسیم شده است: نخست آموختن کتاب و حکمت، سپس ارتقای معرفت فردی، و در نهایت قیام اجتماعی برای استقرار قسط.

حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا تصریح کرد: این قیام اجتماعی نیازمند قدرت و سازماندهی است و خداوند با اعطای «حدید» یعنی ابزار اقتدار و امکان دفاع، جامعه مؤمنان را در این مسیر یاری کرد، اما تحقق این مأموریت به عهده مردم نهاده شد تا با همراهی پیامبران در میدان نبرد و جهاد، عدالت را در عرصه اجتماعی مستقر سازند و از همین رو پیامبر اکرم در مدت کوتاه رسالت خویش، دو مرحله مهم را طی کرد؛ سیزده سال در مکه، دوران دعوت فردی و صبر در برابر سختی‌ها، و سپس ده سال در مدینه، دوران تشکیل حکومت و مجاهدت مستمر.

وی ادامه داد: در این ده سال مدنی، بیش از ۱۲۰ غزوه و سریه رخ داد؛ یعنی به‌طور متوسط هر ماه یک درگیری جدی. پیامبر در نیمی از این نبردها شخصاً حضور داشت و در نیمی دیگر فرماندهی را به یاران خویش سپرد. جنگ‌های بزرگ مانند بدر، احد، خندق و احزاب جلوه‌ای از این مواجهه همه‌جانبه بود؛ جایی که تمام قدرت‌های مشرک در برابر اسلام صف‌آرایی کردند، اما در نهایت شکست خوردند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: این سیر تاریخی نشان داد که دین الهی از یک دعوت فردی و خانه به خانه آغاز شد، سپس به جمع‌های کوچک و شبکه‌های اجتماعی مؤمنان گسترش یافت و در نهایت به شکل‌گیری هویت جمعی و تأسیس مدینه‌النبی انجامید. فتح مکه و عام‌الوفود نقطه اوج این مسیر بود، هنگامی که گروه‌گروه مردم به اسلام می‌پیوستند و کلمه توحید جایگاه اجتماعی و سیاسی خود را در شبه‌جزیره یافت.

حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا تأکید کرد: پیام بعثت و رسالت پیامبران این است که هدایت الهی تنها در حوزه فردی متوقف نمی‌ماند، بلکه به عرصه اجتماعی و تاریخی می‌رسد و کتاب، حکمت، عدالت و قدرت، چهار ستون این مسیرند که در نهایت به غلبه دین حق بر همه ادیان منجر می‌شود و این تجربه تاریخی پیامبر اکرم الگویی روشن برای جامعه منتظر در عصر غیبت است تا بداند حکمرانی زمینه‌ساز چگونه باید میان معرفت فردی، قدرت اجتماعی و آرمان نهایی پیوند برقرار کند.

نسبت مدینه نبوی با حکومت مهدوی

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به نسبت مدینه نبوی با حکومت مهدوی گفت: پیامبر اسلام در مدینه نخستین شکل جامعه مؤمنانه را پدید آورد، اما آنچه در سوره توبه آشکار شد، این بود که در کنار مؤمنان، منافقان و آثار فرهنگ جاهلی همچنان حضور داشتند. دولت مهدوی در حقیقت مرحله‌ای است که این فرهنگ به‌طور کامل دگرگون و معرفت الهی در سطح عمومی بشر آشکار می‌شود.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین پارسانیا اظهار کرد: مدینه نبوی را می‌توان نخستین گام در مسیر تحقق حاکمیت الهی دانست؛ گامی که در شکل آرمانی خود نیز با محدودیت‌هایی مواجه بود. سوره توبه که از آخرین سوره‌های نازل‌شده است به صراحت از حضور منافقان در جامعه اسلامی یاد می‌کند؛ کسانی که در ظاهر با کلمه توحید همراه بودند، اما در باطن همچنان فرهنگ و ریشه‌های جاهلیت را در خود داشتند.

وی افزود: همین امر نشان می‌دهد که هرچند در مدینه پیامبر اکرم(ص) قدرت سیاسی یافت و کلمه توحید غالب شد، اما جامعه بشری هنوز فاصله بسیاری با تحقق کامل ولایت داشت. پیامبر با حکمت ولایی خویش «کلموا الناس علی قدر عقولهم» عمل می‌کرد و به تناسب ظرفیت عمومی جامعه، با آنان سخن می‌گفت، در حالی که درهای آسمان برای مؤمنان گشوده بود و امکان صعود فردی و لقاء الهی وجود داشت، این معرفت هنوز به یک «چهره اجتماعی فراگیر» بدل نشده بود.

حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا با اشاره به پیوند این تجربه تاریخی با فلسفه ظهور ادامه داد: در دولت مهدوی، ولایت الهی در سطح فرهنگ عمومی انسان‌ها آشکار می‌شود، اگر امروز درهای آسمان به دلیل گناه و اعراض بشر بسته می‌نماید، در دولت مهدوی این انسداد برداشته خواهد شد. چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَیٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَکَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَٰکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ»؛ ایمان و تقوای جوامع، درهای آسمان را به روی آنها می‌گشاید. در دولت حضرت مهدی(عج) این وعده در سطح تاریخ تحقق می‌یابد.

https://ihkn.ir/?p=43174