چالش اصلی در حوزه علوم انسانی اسلامی کاربست نظریه‌ها در حکمرانی است / راهیان نور و اربعین؛ نمونه‌هایی از فناوری نرم اجتماعی

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از ایرنا ؛ حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در حوزه علمیه امام رضا (ع) ضمن تبیین لایه‌های سه‌گانه علوم (نظری، کاربردی فناورانه و عینی صنعتی) این الگو را به حوزه علوم انسانی اسلامی تعمیم داد و تأکید کرد که این حوزه صرفاً به نظریه‌پردازی محدود نمی‌شود، بلکه تولید فناوری‌های نرم اجتماعی و تحقق عینی در جامعه را شامل می شود.

وی با ترسیم یک مدل از علوم تجربی اظهار داشت: در علوم تجربی، ما با علم پایه مانند شیمی مواجه هستیم. کاربردی کردن این علم و تبدیل آن به دانش فنی، به علوم مهندسی در این حوزه مانند مهندسی شیمی می‌انجامد که لایه دوم یا همان فناوری است.

وی با اشاره به اینکه در علوم انسانی نیز از نظریه به فناوری و سپس به عینیت خارجی می‌رسیم، ادامه داد: از دل این نظریه‌ها، می‌توان به فناوری‌های نرم اجتماعی دست یافت. بحث حکمرانی که امروزه به طور جدی مطرح است، دقیقاً یک فناوری است که از دل علوم انسانی برمی‌خیزد، مشابه نقش مهندسی شیمی. این فناوری، الگوها و سازوکارهای اداره جامعه را طراحی می‌کند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با استناد به بیانات رهبر معظم انقلاب، راهیان نور و سفر اربعین را نمونه‌هایی از «فناوری نرم اجتماعی» دانست که به عینیت رسیده‌اند و تأثیرات ملموس در جامعه دارند و تحول در تکنولوژی آموزشی حوزه‌های علمیه نسبت به گذشته را مثالی دیگر از این فرایند ذکر کرد.

حجت‌الاسلام خسروپناه به تفکیک ۲ کارکرد مهم در علوم انسانی پرداخت و در بیان توصیف «انسان مطلوب» و شناخت «انسان محقق» (انسان واقعی) توضیح داد: علوم انسانی اسلامی باید هر دو جنبه را پوشش دهد. اکنون در مراکز علمی و حوزوی، تمرکز قابل توجهی بر توصیف انسان مطلوب اسلامی، یعنی ویژگی‌های انسان موحد، صابر، مجاهد و معتقد وجود دارد و کارهای ارزشمندی صورت گرفته است. اما در زمینه شناخت دقیق و علمیِ انسان محقق ایرانی و مسلمان امروز با همه پیچیدگی‌هایش، شاید کمتر کار شده باشد.

وی بر نقش حیاتی علوم اسلامی مدون مانند کلام، فلسفه، عرفان، فقه و اخلاق در شکل‌گیری علوم انسانی اسلامی تأکید کرد و گفت: علوم بنیادینی چون کلام، فلسفه و عرفان اسلامی که به مباحث هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی و معادشناسی می‌پردازند، مبانی و پیش‌فرض‌های علوم انسانی را فراهم می‌کنند. مفاهیم کلیدی مانند عدالت، آزادی، دولت، ملت و مالکیت نمی‌توانند بدون پشتوانه این مبانی ایدئولوژیک و فلسفی تعریف شوند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به تاریخچه مباحث مربوط به اسلامی‌سازی علوم و علم دینی در ایران و جهان اسلام و تلاش‌های بزرگانی چون شهید صدر، علامه مصباح یزدی و علامه جوادی آملی پرداخت و گفت: در سه دهه اخیر، کارهای نظری بسیار گسترده و عمیقی در حوزه علوم انسانی اسلامی انجام شده است که حجم و کیفیت آن شاید معادل بیش از یک قرن تلاش علمی باشد. فضا نسبت به دهه‌های ۶۰ و ۷۰ که طرح بحث علم دینی با مقاومت‌هایی روبرو بود، بسیار تغییر کرده و امروز شاهد اقبال گسترده‌تری در دانشگاه‌ها و حوزه‌ها هستیم.

حجت‌الاسلام خسروپناه ضمن تاکید بر ماهیت تدریجی و زمان‌بر بودن تحولات تمدنی، مهم‌ترین گلوگاه در شرایط فعلی را ضعف در حلقه واسط میان نظریه و عمل، یعنی عدم توسعه کافی «فقه نظام» و «فقه حکمرانی» عنوان کرد.