الگوی سوم زن؛ دوای دردهای هویتی جامعه / ظرفیت بانوان برای اجتهاد علمی و عملی

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از پایگاه حفظ آثار و نشر حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای؛ رهبر انقلاب سال گذشته در سخنرانی روز ولادت حضرت زهرا (س) با اشاره به نامه گلایه‌آمیز جمعی از بانوان محترم به خاطر نبودن یک دیدار مخصوص روز زن در ایام این ولادت باسعادت فرمودند: «حق با آن‌ها است؛ باید یک روزی را برای دیدار خانم‌ها هم ان‌شاءالله معیّن کنیم.» ۱۴۰۰/۱۱/۳ و این دلیلی شد تا دیداری با جمعی از بانوان کشور تشکیل شود و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای وعده دادند که «در سال‌های آینده هم ان‌شاءالله این جلسه را تشکیل می‌دهیم».۱۴۰۱/۱۰/۱۴
در این دیدار جمعی از بانوان فرهیخته، مادران برگزیده و فعالان عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و علمی شرکت کردند که هفت نفر از حاضران دیدگاه‌ها و نظرات خود را درباره مسائل گوناگون زنان بیان کردند. متن پیش‌رو سخنرانی خانم سارا طالبی، دکتری علوم ارتباطات و طلبه سطح چهار حوزه علمیه است.

بسم الله الرحمن الرحیم
انقلاب اسلامی ایران پدیده‌ای در حال تعالی بر پایه‌ی فطرت توحیدی بشر بود که پرچم‌دار این حرکت طلبه‌ای بود که به فهم فاخر و نظام‌مند و ناظر به زمان از عرفان و فلسفه و فقه و قرآن و روایات و ذخایر حوزه نائل شده بود. مکتب امام، مکتب ایجاد نظام مردمی و انقلابی بود که در آن زن و مرد از سبک زندگی غربی و شرقی به حیات طیبه‌ی توحیدی هجرت نمایند.

زنان در مکتب انقلاب، رهبران نهضت بودند. همان نگاهی که قرآن برای ارائه‌ی الگوی انسانیت در سوره‌ی تحریم به کار برده و نبی اکرم (ص) معیار کمال تمدن را حفظ کرامت زنان می‌داند؛ که «ما اَکْرَمَ النِّساءَ اِلاّ کَریمٌ وَ لااَهانَهُنَّ اِلاّ لَئیمٌ»(۱)؛ و چقدر چنین زنی برای فروپاشی نظام‌های دیگر توانمند است؛ و دشمن چقدر از این ظرفیت نگران است.

دوای دردهای هویتی جامعه

الگوی سوم زنان در امتداد همان نگرش نظام‌ساز انقلابی هویت مبارکی است که از غلبه‌ی هویت‌های غربی و شرقی ممانعت می‌کند و از آزمون‌های متعدد سربلند عبور کرده است. اما آنچه در مقام سیاست‌های اجرایی مشاهده می‌کنیم، این هویت را تقویت ننموده بلکه بعضاً همگرا با جریان‌های فکری غربی یا شرقی به آرمان‌زدایی از زنان انقلاب جهت‌گیری کرده است. الگوی سوم که دوای دردهای هویتی جامعه است هم چنان از ابهام و فقدان ادبیات رنج می‌برد و باید پرسید مجموعه‌های موجود خصوصاً حوزوی در تبیین، گفتمان سازی، امتدادیابی و اجرای آنچه اقداماتی کرده‌اند؟ فقدان فناوری بومی برای تبدیل ایمان قلبی بانوی ایرانی به عمل صالح انقلابی، زنان را از هویت تمدنی خود دور کرده و به اقتضائات یک زندگی معمولی مشغول کرده است.

وضعیت زن جامعه تا حدود زیادی در راستای تقاضای مردان جامعه شکل می‌‌گیرد؛ که متأسفانه در عمق نگرش خود اگر غربی نگاه نکنند به الگوی زن شرقی باور دارند؛ و بلکه در لایه‌ی نخبگان و برخی مسئولان نیز نادانسته همان الگوی زن بی‌آرمان و زن منفعل غیرتصمیم‌ساز را مطالبه می‌کنند. با صرف قانون‌گذاری و نظارت اجرایی نیز تا مدل این عقلانیت با روش‌های فرهنگی متحول نشود و دوگانه‌ی تحجر و تجدد با معیار اسلام ناب و کلام انقلابی در حیطه‌ی زنان پاسخ داده نشود، مسئله حل نمی‌شود. این خلأ هویت‌سازی جذاب و انقلابی از الگوی سوم منجر به این می‌شود که در هیاهوهای تبلیغ دشمن، زنان بعضاً از چاله‌های زندگی سنتی به چاه زندگی غربی متمایل گردند.

ظرفیت بانوان طلبه برای شکل‌دهی به هویت زنان جامعه

بانوان طلبه ظرفیت مبارکی هستند که به برکت این انقلاب «اصلها ثابت و فرعها فی السماء» هستند. این قشر فرهیخته ظرفیت دارند که خلأ هویتی مذکور را با اجتهاد کلامی فقهی تفسیری و فلسفی خود پاسخ‌گویند و اگر هدایت تحصیلی مناسبی هویت انقلابی آن‌ها را رهنمون سازد بسیاری از نیازهای نظری جامعه زنان را حل نمایند. موانع متعددی وجود دارد ولی اگر به بانوی طلبه اعتماد شود می‌تواند هم در لایه‌ی نظر اثبات کند که قاعده‌ی حفظ نظام و واجبات نظامیه‌ی فقهی جنسیت بردار نیست؛ و هم تبیین نماید که سبک زندگی جهادی که جاهدوا فی الله حق جهاده تنها درمان بحران هویت زنان جامعه است.

مجتهدان کلامی و فقهی زن اگر مجال یابند می‌توانند در شرایطی که تلاش دشمن بر ناامید کردن توده‌های مردم از پیشرفت کشور است ایمان اجتماعی و عزم کافی برای ایجاد امید و باور به خود را در رگ‌های جامعه جاری کنند.

در جریانات اخیر هم با وجود موانع زیادی که برای حضور بانوان طلبه بود در فضاهای علمی و اجتماعی زنان طلبه در جهاد تبیین مجاهده‌ی جدی داشتند. البته همان نگرش سنتی به میزان کافی ابزار و بستر را در اختیار بانوان طلبه قرار نمی‌دهند؛ و یافتن معیار شاخص در صراط مستقیم زن انقلابی بودن کنار تهدیدات تفکرات فمنیستی چندان پیچیدگی و هزینه‌هایی دارد که نیازمند حمایت است. با توجه به حساسیت‌های زمان، باید نظرات تحولی شفاف‌تر و برای پرداختن به نظرات اصیل و کارآمد و به‌روز اعتماد بیشتری به بانوان طلبه ایجاد شود.

یکی از بحث‌های مهم در ذیل بحث هویت بانوان طلبه بحث تبلیغ است. متأسفانه با وجود پتانسیلی که بانوان طلبه دارند هنوز با وجود تأکیدات رهبر انقلاب، رشته‌ی تبلیغ در بین حوزه‌های علمیه‌ی خواهران تأسیس نشده است. این مایه‌ی تعجب است که طلاب خواهر در سوز هدایت و مسئولیت تبلیغ و در مارپیچ سکوت تحمیلی دشمن قرار دارند ولی به میزان نیاز مهارت‌های دانش‌های نوین تبلیغ و ارتباطات در اختیار آن‌ها قرار نگرفته است؛ مهارت‌های ادبی، قلمی و شعر و رسانه که ابزار واجب هر طلبه است.

اگر بستر برای بانوی طلبه فراهم شود می‌تواند اثبات کند که نوجوانان ما اگر با شیوه‌های فطری و کرامت محور تربیت شوند حجم عظیمی از اختلالاتی را که در مباحث تربیتی مشاهده می‌کنیم قابل‌حل هستند.

ما قائلیم به لزوم تحول حوزه در فرآیندهای اصیل؛ اما تحقق مهارت محوری و روشمندی علمی در حوزه‌ها نیاز به تسریع بیشتری دارد. بسیاری از دستاوردهای علمی وارد گردش داده‌های دانشی جهان نمی‌شود؛ و میزان تبادلات علمی حوزه با افکار متنوع در عرصه‌های متنوع دانش باید حتماً ارتقا یابد؛ و از ساختارهای قابل ترویج در عرصه‌های ملی و فراملی حجم زیادی از تأخیر را دارد. ارتقاء توان پژوهش و مسئله‌یابی حقیقی و گره خوردن این پژوهش با نیازهای جامعه‌ی بانوان ضروری است که در این عرصه حمایت لازم دارد.

در عرصه‌ی تهذیب نیز لازم است اساتید سلوک انقلابی با انگیزه‌ی بیشتری برای تربیت بانوان صاحب نفس که مربیان مادران جامعه هستند ورود بکنند؛ و در بحث سرفصل‌های درسی هم نیازمندیم که مباحث مادری و مباحث تربیتی توجه بیشتری بشود.

جمع‌بندی

راهکار این بحران هویت، بهره مندی از نقش بانوان به عنوان پیشروان و منادیان تمدن ایرانی-اسلامی و ورود و شوق به رؤیای پیشرفت ایرانی اسلامی است. امت تاریخ‌ساز ایران باید با تکیه به تجارب پیشرفت قبلی، تذکر به سنت‌های الهی، یادآوری ظرفیت‌های بومی و تشویق بر استقامت و پایداری، بتواند افق‌های شوق‌انگیز پیشرفت را بارور کند.

１-    زنان را محترم نمى شمارد مگر شخص بزرگوار و خوار نمى شمارد مگر افراد پست و فرومایه (وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۲۲)

https://ihkn.ir/?p=39581