سیاستگذاری در عرصه تربیت چگونه موفق خواهد بود؟ / ابتدا خودسازی و سپس نگاه نظام‌مند

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از جامعه الزهرا؛ در جمهوری اسلامی ایران ۸ اسفند به عنوان روز «امور تربیتی و تربیت اسلامی» نامگذاری شده و این هفته نیز به عنوان هفته «امور تربیتی و تربیت اسلامی» است. به همین مناسبت سرکار خانم سیده زهرا حسینی در یادداشتی آورده است:

هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ وَإِنْ کَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُبِینٍ (جمعه/۲)

بدون شک امر تزکیه و تربیت از امور مهم و دارای اولویت در دین مبین اسلام است که در قرآن کریم و روایات نیز این تقدم و اولویت بر تعلیم مشاهده می‌شود.

با در نظرداشت این اهمیت و تقدم، یکی از مسائل شایان توجه، نقش مدیران و سیاستگذاران در این امر مهم است که چه راهبردها و سیاست‌هایی در امر تربیت حائز اهمیت بوده و‌ مدیران چه تدابیری در اجرای امور تربیتی باید به کار ببندند.

حضرت امام خمینی (ره) در توصیه‌ای راهگشا و عملیاتی می‌فرماید: «طلبه‌ای که در مدرسه درس می‌خواند، همدوش با درس، همقدم با درس، تزکیه لازم دارد. امام جمعه‌ای که می‌خواهد هدایت کند مردم را، باید تزکیه خودش را کند تا بتواند هدایت کند. دولتی که بخواهد مردم را وادار به کار خوب بکند، باید تزکیه بکند خودش را. عارفی که بخواهد مردم را به معارف الهیه دعوت کند، تا خودش را تزکیه نکند این قدرت را ندارد. فیلسوفی که بخواهد توحید را به مردم بیاموزد، تا این خصیصه شیطانی در او هست، این عمل را نمی‌تواند انجام بدهد؛ یعنی، زبان، زبان شیطان است و توحید می‌گوید و دل، دل شیطان است که توحید را دریافت کرده است، و قلب، قلب شیطان است که فقه را آموخته و فقه را تعلیم می‌کند. تا این خصیصه هست، تمام امور لنگ است در اشخاصی که بخواهند خودشان را تهذیب کنند، یا اشخاصی که بخواهند جامعه را تهذیب کنند.» (سایت جامع امام خمینی ره).

لذا اولین قدم از وظایف مدیران و سیاستگذران در امر تربیت در حوزه فردی و خودسازی و تزکیه نفس است. همانگونه که امام علی (علیه السلام) می فرماید: «مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً، [فَعَلَیْهِ أَنْ یَبْدَأَ] فَلْیَبْدَأْ بِتَعْلِیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِیمِ غَیْرِهِ؛ وَ لْیَکُنْ تَأْدِیبُهُ بِسِیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِیبِهِ بِلِسَانِهِ؛ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا، أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِمْ‏.» (حکمت ۷۳)

پس خودسازی، عاملیت و پیشرانی در راهبری امور تربیتی اولین گام مؤثر است چنانچه در سیره‌ی امامت ائمه اطهار علیهم السلام و رهبری رهبران ذی نفوذ که بر دل‌ها حکومت می‌کنند و قبل از امر و دستور خود عمل می‌کنند این امر مشهود است.

در گام بعد که مدیران و سیاستگذران در امر تربیت باید به آن توجه نمایند، نگاه نظام‌مند و توجه به همه ابعاد و ساحت‌های تربیتی است. طبق نظر اندیشمندان امر تربیت، موضوع تربیت، انسان است و انسان ابعاد مختلفی دارد و این ابعاد مادی و معنوی از پیچیدگی‌‌های خاصی برخورد است که قطعا اگر به این موارد توجه نشود تأثیر برنامه تربیتی کم خواهد شد.

ارتباط و تأثیر و تأثر بعد مادی و معنوی انسان، ویژگی‌هایی چون اراده، اختیار، آزادی و کرامت انسان، ساحت‌های مختلف فردی، اجتماعی، خانوادگی، عبادی و اعتقادی او و عوامل و موانع درونی و بیرونی و محیطی از جمله مواردی است که مدیران ارجمند و سیاست‌گذاران محترم در تصمیم‌گیری‌ و تصمیم‌‌سازی و برنامه‌ریزی امور تربیتی باید به آن واقف بوده و توجه نمایند.

در این بین، گسترش و توسعه برنامه‌های روزآمد و کارآمد مطابق با پیشرفت‌های نوین عصر فعلی و به کاربست روش‌های نوین و قالب‌های متعدد و متنوع در ارایه برنامه‌های تربیتی نقش مهمی در پذیرش و همراهی مخاطب دارد چرا که مخاطبانی که در فضای مجازی با تنوع‌های متعدد روبه‌رو هستند و دایره دید آنها گسترش یافته قطعا نمی‌توانند با یک روش ارتباط گرفته و پذیرای برنامه‌های سنتی و تک بعدی باشند. در این میان، مدیرانی که با حفظ ارزش‌های سنتی ایده و طرح نو و روش‌های جدید ارایه می‌دهند موفق‌تر هستند.

موضوع دیگر بهره‌مند از ایده، خلاقیت و نظرات مخاطبان جوان و مشارکت متربی در امر تربیت است که مدیران و سیاستگذاران باید به این امر توجه داشته باشند که تنظیم و تدوین برنامه‌ها به دور از میدان عمل و بدون مشارکت متربیان به ویژه مخاطبان جوان، طلاب و دانشجویان که خود با روحیه پرشور جوانی از خلاقیت‌ها برخوردار هستند شاید خیلی مثمر ثمر نبوده و تا رسیدن به هدف فاصله داشته باشد.

تشکیل تشکل‌ها و انجمن‌های مختلف در دو سطح اندیشکده‌ای و میدانی کمک خواهد کرد که هم در امر سیاست‌گذاری و هم درحوزه اجرا موفقیت‌های خوبی کسب شود.

و در گام آخر امر ارزشیابی امور تربیتی است که این موضوع اعم از ارزشیابی برنامه‌ای، اجرا، مجریان و متربیان است. بررسی شیوه ارزشیابی و قضاوت تک بعدی و فقط در حوزه متربی نشان می‌دهد علاوه بر انتقال حس و نگرش منفی به متربی، نتوانسته آسیب‌ها و چالش‌های موجود در حوزه تربیت را شناسایی کند و در مرحله ارتقاء موفق نبوده است.

https://ihkn.ir/?p=40691