در این نشست، تفاوت‌های معنایی و اصطلاحی میان «عملیات استشهادی»، «عملیات انتحاری» و «انقماسی» و مفهوم‌شناسی این واژه‌ها و جایگاه شهید در اسلام، به‌ویژه در قرآن و نهج البلاغه، مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، شرایط دقیق و پیچیده‌ای که باید برای اجرای عملیات استشهادی رعایت شود، از جمله دفاع از مسلمانان، تأیید ولی‌فقیه یا حاکم شرع، و عدم تجاوز به بی‌گناهان، به تفصیل تشریح گردید.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از پژوهشگاه فقه معاصر؛ در نشست تخصصی «واکاوی مبانی فقهی عملیات استشهادی از منظر فقه سیاسی»، موضوع پیچیده و مهم عملیات استشهادی از زوایای مختلف فقهی، سیاسی مورد بررسی قرار گرفت. این نشست که با حضور اساتید برجسته برگزار شد، به تبیین مفاهیم فقهی و اصول حاکم بر عملیات استشهادی در راستای دفاع از مسلمانان و عزت امت اسلامی پرداخت. در این نشست، مفاهیم دقیق فقهی همچون تفاوت عملیات استشهادی با تروریسم، جواز و شرایط این نوع عملیات و نظرات فقها درباره مشروعیت آن در شرایط خاص مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، تحلیل‌های مقایسه‌ای و تطبیقی از دیدگاه‌های شیعه و اهل سنت در این زمینه ارائه شد که به روشن شدن ابعاد مختلف فقهی و سیاسی این موضوع کمک کرد.
این نشست علمی که به‌طور مستقیم از طریق فضای مجازی پخش شد، با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین جناب آقای خادم‌الذاکرین به عنوان ارائه‌دهنده، همراه با دیگر اساتید برجسته همچون حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهاجرنیا، استاد دکتر حقیقت، استاد دکتر فراتی و دبیری حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر علی شریفی، توسط گروه فقه سیاست و روابط بین الملل پژوهشگاه مطالعات فقه معاصربرگزار گردید.
دبیر جلسه، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر شریفی، ضمن خیرمقدم و اشاره به عنوان جلسه، یادآور شد که عملیات استشهادی به‌ویژه در شرایط دفاع از مسلمانان و حفظ عزت ملت‌های اسلامی، از جمله مباحث پیچیده‌ای است که نیاز به بررسی دقیق فقهی دارد. وی در ادامه خاطرنشان کرد: عملیات استشهادی، که در حال حاضر با مفاهیم مشابهی همچون تروریسم هم‌زمان است که امروزه به عنوان جرایم بین‌المللی در نظر گرفته می‌شود. با این حال، عملیات استشهادی در خود مفهومی مقدس و با بار مثبت نهفته دارد که در سنت فقهی و سیاسی جهان اسلام معنای خاصی می‌یابد. در این راستا، پرسش کلیدی نشست به این موضوع اختصاص یافت که آیا از منظر فقهی، عملیاتی که مستلزم قربانی کردن خود شخص باشد، مجاز است یا خیر.
در ادامه، حجت‌الاسلام والمسلمین خادم‌الذاکرین به ارائه یافته‌های خود پرداخت و در ابتدا، تعریفی جامع از عملیات استشهادی و زمینه‌های تاریخی آن ارائه کرد. وی به تفاوت میان عملیات استشهادی و دیگر اقدامات مشابه همچون تروریسم و عملیات انتحاری پرداخت و تأکید کرد که عملیات استشهادی به‌طور عمده برای دفاع از مسلمانان و مقابله با ظلم دشمنان صورت می‌گیرد، در حالی که تروریسم به‌طور عمومی اهداف غیر اسلامی و ضد بشری را دنبال می‌کند. وی در پنج فصل به ارائه نقظه نظرات خود پرداخت:
فصل اول: کلیات و مفاهیم عملیات استشهادی:
در این بخش، تفاوت‌های معنایی و اصطلاحی میان «عملیات استشهادی»، «عملیات انتحاری» و «انقماسی» و مفهوم‌شناسی این واژه‌ها و جایگاه شهید در اسلام، به‌ویژه در قرآن و نهج البلاغه، مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، شرایط دقیق و پیچیده‌ای که باید برای اجرای عملیات استشهادی رعایت شود، از جمله دفاع از مسلمانان، تأیید ولی‌فقیه یا حاکم شرع، و عدم تجاوز به بی‌گناهان، به تفصیل تشریح گردید.
فصل دوم: ادله جواز عملیات استشهادی
حجت‌الاسلام خادم‌الذاکرین در این بخش، به ادله قرآنی و روایی از جمله آیه ۱۹ سوره بقره و آیه ۳۹ سوره حج، که مجوز دفاع از مسلمانان را صادر می‌کند، اشاره کرد. همچنین به تأکیدات پیامبر گرامی اسلام (صلىﷲعلیه‌وآله) و حضرت امیرمومنان امام علی (علیه السلام) در خصوص مقام شهادت و ضرورت دفاع از اسلام پرداخت.
فصل سوم: تزاحم و تعارض ادله جواز عملیات استشهادی
در این بخش، مسائل مربوط به تزاحم میان ادله مختلف فقهی و تعارض با قراردادهای بین‌المللی به‌طور جامع مورد بحث قرار گرفت. این مسئله در شرایط خاص مانند حفظ کیان اسلام و دفاع از مسلمانان اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.
فصل چهارم: استفتائات و نظرات فقها
در این فصل، استفتائاتی از آیتﷲالعظمی فاضل لنکرانی(ره) و حضرت امام خمینی(ره) در خصوص جواز عملیات استشهادی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، نظرات شهید مطهری در این زمینه بیان شد که تأکید داشتند تنها در صورتی که نیت فرد برای فدای جان خود در راستای دفاع از اسلام باشد، عملیات استشهادی مشروع است.
فصل پنجم: تحلیل‌های فقهی و مقایسه با آرای اهل سنت
در این بخش، تفاوت‌های اساسی میان آرای شیعه و اهل سنت در موضوع عملیات استشهادی بررسی شد. برخی از فقهای اهل سنت نیز در شرایط خاص، جواز این نوع عملیات را تأیید کرده‌اند، اما تأکید بیشتری بر عدم تجاوز به غیرمسلحین داشتند.
نقد و بررسی توسط دکتر مهاجرنیا
دکتر مهاجرنیا در تحلیل‌های خود به ابهامات و مسائل مختلفی مانند تعریف «دفاعی» در عملیات استشهادی، بررسی تطبیقی آیات قرآن و تطبیق آن با عملیات استشهادی و تحلیل نقش عقل در تصمیم‌گیری‌های فقهی پرداختند. همچنین، به ضرورت توجه به تزاحم ادله در بررسی جواز عملیات استشهادی و تفاوت‌های موجود در سنت‌های شیعه و سنی اشاره کردند.
این نشست علمی به‌طور جامع و دقیق به مسائل پیچیده فقهی و سیاسی پیرامون عملیات استشهادی پرداخته و با بهره‌گیری از منابع معتبر فقهی، روشن‌سازی مفاهیم و جواز این نوع عملیات در شرایط خاص را مورد بررسی قرار داد که باید همواره شرایط و ملاحظات فقهی نظیر عدم آسیب به افراد بی‌گناه و رعایت اصول اخلاقی و قوانین بین‌المللی در نظر گرفته شود.
https://ihkn.ir/?p=41122
نظرات