در این بیانیه از مؤسسات مالی اسلامی، نهادهای نظارتی و متخصصان فناوری دعوت شد تا برای تعیین استانداردهایی در حوزه قراردادهای هوشمند، حاکمیت هوش مصنوعی و توسعه محیط‌های نظارتی آزمایشی ویژه بلاک‌چین و هوش مصنوعی با یکدیگر همکاری کنند؛ چارچوب‌هایی که بتوانند در عین حفظ اصول اسلامی، زمینه‌ساز نوآوری باشند.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از خبرگزاری اسلام آنلاین؛ یازدهمین دوره کنفرانس مالی اسلامی دوحه در بیانیه پایانی، بر لزوم تدوین چارچوبی هماهنگ با شریعت برای استفاده از فناوری‌های بلاک‌چین و هوش مصنوعی تأکید کرد. در این بیانیه از مؤسسات مالی اسلامی، نهادهای نظارتی و متخصصان فناوری دعوت شد تا برای تعیین استانداردهایی در حوزه قراردادهای هوشمند، حاکمیت هوش مصنوعی و توسعه محیط‌های نظارتی آزمایشی ویژه بلاک‌چین و هوش مصنوعی با یکدیگر همکاری کنند؛ چارچوب‌هایی که بتوانند در عین حفظ اصول اسلامی، زمینه‌ساز نوآوری باشند.
در بیانیه پایانی این کنفرانس همچنین بر ضرورت سرعت بخشیدن به مطالعات و ارزیابی‌های مستمر در خصوص تغییرات عوامل تأثیرگذار و میزان خطرات مرتبط با «تأمین مالی غیرمتمرکز» تأکید شد؛ تا مشخص شود این نوع تأمین مالی تا چه حد می‌تواند به پر کردن فاصله میان نوآوری از یک سو و زنجیره ارزش و مقررات از سوی دیگر کمک کند یا از آن فاصله بگیرد.
در این بیانیه آمده است: اساس مفهوم تأمین مالی در اقتصاد اسلامی بر پایه منظومه‌ای از ارزش‌ها و اخلاق استوار است و نظام مالی اسلامی تلاش می‌کند توازنی میان نوآوری، ارزش‌ها و مقررات برقرار کند و در عین حال نظام مالی‌ای بسازد که هم با اهداف شریعت اسلامی هماهنگ‌تر و هم از نظر عدالت و پایداری، برتر از دیگر الگوهای موجود باشد؛ چه این تأمین مالی متمرکز باشد، چه غیرمتمرکز و چه ترکیبی از هر دو.
بیانیه کنفرانس همچنین اشاره کرد که بازی‌های رایانه‌ای دارای احکام یکسانی نیستند، چراکه این بازی‌ها از جنبه‌ها و ابعاد مختلفی برخوردارند. احکام شرعی این بازی‌ها به رعایت ضوابطی وابسته است که در آن‌ها هم منافع مشروع ناشی از بازی و سرگرمی تأمین شود و هم از بروز آسیب‌ها و فسادهای احتمالی جلوگیری گردد. در همین راستا، معاملات مالی مرتبط با این بازی‌ها ــ مانند افتتاح حساب، خرید و فروش حساب کاربری یا معامله امتیازهای بازی ــ نیز تابع حکم شرعی خود بازی هستند؛ به این معنا که اگر خود بازی مجاز باشد، این معاملات نیز مجاز است و در غیر این صورت، ممنوع خواهد بود؛ افزون بر این معاملات که باید مشمول ضوابط کلی معاملات مالی الکترونیکی نیز باشد.
این بیانیه همچنین بر اهمیت «فقه آینده‌پژوهی» در صنعت مالی و اجتهاد معاصر تأکید کرد و با اشاره به قدرت هوش مصنوعی در تحلیل داده‌های کلان، استنباط و نتیجه‌گیری، خاطرنشان کرد: هوش مصنوعی می‌تواند ابزاری مؤثر برای افزایش دقت و کیفیت در پیش‌بینی گزینه‌ها و پیامدهای احتمالی فقهی در آینده باشد.
در این بیانیه تأکید شده است که ترکیب فناوری بلاک‌چین و هوش مصنوعی می‌تواند به تقویت پایبندی به شریعت در بانک‌های اسلامی کمک کند؛ چرا که این ترکیب شفافیت را افزایش می‌دهد، فرآیندهای نظارت شرعی را بهبود می‌بخشد و خطر دستکاری و تقلب را کاهش می‌دهد. تجربه‌های عملی در برخی مؤسسات مالی اسلامی نیز نشان داده‌اند که استفاده از این ترکیب موفقیت‌آمیز بوده است؛ موضوعی که مسیر را برای بانک‌های اسلامی هموار می‌کند تا با بهبود عملکرد، افزایش کارآمدی و توسعه محصولات جدید، جایگاه خود را در صنعت مالی جهانی تثبیت کرده و رقابت‌پذیری‌شان را ارتقا دهند.
در ادامه این بیانیه به این نکته اشاره شده است که هوش مصنوعی و فناوری بلاک‌چین می‌توانند راه‌حل‌هایی پیشرفته برای حفظ، توسعه و رشد موقوفات ارائه دهند؛ از جمله با بهینه‌سازی مدیریت دارایی‌ها، افزایش کارآمدی در توزیع منابع، ارتقای شفافیت و حاکمیت، بهبود پایداری و تقویت اعتماد عمومی. با این حال، این مسیر دیجیتالی‌سازی موقوفات با چالش‌هایی نیز روبه‌روست؛ از جمله مسائلی مثل حفظ حریم خصوصی داده‌های موقوفات، ضعف اعتماد نسبت به فناوری‌های مرتبط با کمک‌های بشردوستانه و اجتماعی و همچنین هزینه‌های تأمین مالی. در این بیانیه تأکید شده که غلبه بر این چالش‌ها نیازمند ایجاد محیطی تقویت‌شده برای مدیریت وقف، آموزش نیروی انسانی متخصص در مؤسسات وقفی، بررسی موانع پیش روی تحول دیجیتال و تلاش مستمر برای رفع این موانع است.
همچنین این بیانیه بر اهمیت سامان‌دهی حقوقی و فهرست‌بندی هوشمند اسناد موقوفات تأکید کرده و پیشنهاد داده است که با بهره‌گیری از پردازش هوشمند، پروژه‌ای با عنوان «بانک اسناد موقوفات» ایجاد شود؛ طرحی که می‌تواند فاصله میان پژوهشگران و حافظه تاریخی وقف در تمدن اسلامی را کاهش دهد و در عین حال از اسناد و دارایی‌های موقوفه به‌خوبی محافظت کند.
نشست‌های علمی یازدهمین کنفرانس دوحه در حوزه مالی اسلامی، روز سه‌شنبه ۸ آوریل ۲۰۲۵ آغاز شد. در این نشست‌ها چهار محور اصلی مورد بررسی قرار گرفت: «احکام و ضوابط هوش مصنوعی غیرمتمرکز»، «وقف در چارچوب تلفیق بلاک‌چین و هوش مصنوعی»، «انقلاب بازی‌های مبتنی بر بلاک‌چین؛ احکام و فرصت‌های سرمایه‌گذاری» و «زنجیره‌های ارزش در بستر تأمین مالی غیرمتمرکز با پشتیبانی هوش مصنوعی». این موضوعات از طریق ارائه مقاله‌های تخصصی توسط استادان، پژوهشگران و کارشناسان حاضر در کنفرانس و همچنین بحث‌ها و گفت‌وگوهای تکمیلی شرکت‌کنندگان، به شکل جدی مورد واکاوی قرار گرفت.
این کنفرانس، از زمان آغاز به کار خود در سال ۲۰۱۰، به‌عنوان یک بستر معتبر و تأثیرگذار شناخته می‌شود که در شکل‌دهی مسیر مالی اسلامی در سطح جهانی نقش‌آفرین بوده است و طی دوره‌های گذشته، توانسته مشارکت گسترده‌ای از سوی نهادهای دولتی، سازمان‌های بین‌المللی، مؤسسات مالی و دانشگاهی فعال در حوزه اقتصاد، مالیه و فناوری را به خود جذب کند.
نظرات