بررسی مبانی نظریه جنسی در اسلامی / عبودیت، آرامش و امنیت جنسی از جمله اهداف نظریه

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از پژوهشکده زن و خانواده؛ کتاب درآمدی بر نظریه جنسی در اسلام نوشته حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر حسین بستان در نشستی علمی با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر مجید دهقان در پژوهشکده زن و خانواده تحلیل و نقد شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین حسین بستان؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در نشست علمی ترویجی «نقد و تحلیل کتاب درآمدی بر نظریه جنسی در اسلام» به معرفی این کتاب که به قلم خود او نگارش یافته است، پرداخت و گفت: “نظریات” در حوزه‌های مختلف دانشی جایگاه ویژه‌ای دارند و اگر از نظریات صرفنظر کنیم با مجموعه گسترده ای از داده‌ها و اطلاعات پراکنده روبرو خواهیم شد لذا اگر دنبال فهم منقح و منظم باشیم نیازمند نظریه هستیم.
بستان افزود: نظریات تقسیم‌بندی مختلفی مانند تبیینی و تجویزی دارند و عمدتا در علوم اجتماعی، نظریات تبیینی مهم است که در برابر آن هم نظریات تجویزی قرار دارند که در فقه و تفسیر  بیشتر کاربرد دارد مانند نظریه ولایت فقیه که به اداره یک نظام سیاسی بازگشت دارد.
استاد حوزه علمیه خواهران با اشاره به طرح نظریه جنسی اسلام با بیان اینکه تحقیقات متعددی به صورت پراکنده در این باره انجام شده است، اظهار کرد: تقریبا کار خاص نظریه‌پردازی در این عرصه در مطالعات اسلامی نداشتیم لذا برای رفع این خلأ وارد کار شدیم که عمدتا شبیه نظام‌واره‌ و مقدمه برای تولید نظریه است.
بستان ادامه داد:  در این بحث باید مبانی متعدد کلامی، ارزشی، انسان‌شناسی و … مدنظر باشد مثلا اینکه آیا مسئله جنسی غریزی است یا غریزی نیست؟ آیا جهانشمول است یا خیر و اینکه آیا بین زن و مرد فرق دارد؟ نیاز جنسی امر ثابتی است یا در طول زمان تغییر می‌کند به ویژه اگر بخواهیم نیاز تجویزی داشته باشیم باید به ارزش‌ها توجه کنیم زیرا مثلا در مسیحیت این امر را پلید می‌دانند که نباید به سمت آن رفت ضمن اینکه مبانی حقوقی هم در سطح فلسفی دارد.
این پژوهشگر بیان کرد: مثلا آیا حق جنسی را باید به رسمیت بشناسیم یا خیر و در تعارض میان فرد و جمع اصالت با جمع است یا فرد؟ آیا ما می‌توانیم نیاز جنسی را معدوم کنیم یا حقوق الهی در اینجا در میان است؟
وی با اشاره به اهداف، گفت: باید مشخص کنیم این نظریه چه اهدافی را دنبال می‌کند؛ البته یکسری اهداف مانند سکون و آرامش، اهداف میانی است ولی عبودیت و سعادت هدف اصلی در تامین نیاز جنسی است و البته امنیت جنسی هم یک هدف است لذا باید راهبردهای ما در راستای تحقق اهداف باشد.
بستان افزود: بعد از مبانی و اهداف یکسری اصول کلی استخراج شده است که نظریه باید خود را در قالب این اصول کلی نشان دهد؛ این اصول کلی انتزاع‌هایی است که از داده‌های کلی به روش استقرایی صورت گرفته است که البته مأخذ آن هم داده‌های جزیی در آیات و روایات است و بنده ۱۲ اصل در این زمینه استخراج کرده‌ام و از دل آن یکسری قواعد کلی انتزاع کرده‌ام.
استاد حوزه علمیه با بیان اینکه مقولات “ارضای مشروع، اخلاق جنسی، عفت و حفظ نسب” چهار مقوله‌ است که متضمن هفت اصل از اصول دوازده‌گانه است، تصریح کرد: این هفت اصل هم شامل؛ انحصار مشروعیت جنسی در ازدواج و ملک یمین، لزوم پرهیز از رفتارهای جنسی خارج از ازدواج، وجوب مبارات و پنهان‌سازی رفتار جنسی، پرهیز از اختلاط، پایبندی به اخلاق عام، پایبندی به حیا و نهایتا غیرت‌ورزی است.
وی با بیان اینکه مقوله تعلیم و تربیت، حمایت و نظارت هم از جمله مقولات اجتماعی مرتبط با  نظریه جنسیت است، افزود: این مقولات هم در ذیل چند اصل قرار دارد؛ از جمله در تنگنا قرارندادن جامعه در تامین نیاز جنسی، تامین نیازهای معیشتی و از بین بردن زمینه ارتزاق از طریق ظرفیت جنسی و … است. همچنین مسئولیت آحاد جامعه از جلوگیری از منکرات و مسئولیت حکومت هم از دیگر اصول مرتبط با این نظریه هستند که در این کتاب بحث شده است.
بستان ادامه داد: دو اصل دیگر هم که بنده نام آن را “ترجیحات” گذاشته‌ام به اصول دوازدگانه اضافه کرده‌ام از جمله اصل تزاحم است یعنی ممکن است مفاسدی در میان باشد و در این صورت باید یک قاعده‌ای برای ترجیح ازدواج موقت بر دائم و بالعکس ایجاد شود یا گاهی امر بین بی‌عفتی بزرگ و کوچک تزاحم ایجاد می‌شود و حکومت ناچار است که یکی را انتخاب کند و مورد اهمیت قرار دهد.  البته به حکم عقل طبیعتا بی عفتی کوچکتر ترجیح داده می‌شود.

حجت‌الاسلام دهقان؛ ناقد این جلسه هم در سخنانی با بیان اینکه محور کتاب بحث نظریه امر جنسی از منظر اسلام است، گفت: مهمترین مسئله فهم انسجام مطالب در راستای نظریه از سوی خواننده است که در نگاه نخست این موضوع وجود ندارد؛ ایشان در صفحه ۲۲تعریف نظریه جنسی را بیان کرده و تأکید دارند که مراد ما مفهوم مصطلح در علوم اجتماعی نیست.
وی افزود: ایشان نظریه تجویزی را خیلی پررنگ کرده‌اند ولی هدفشان قطعا احکام فقه مکلف نیست بلکه چیزی فراتر از فقه است گرچه به عمل مربوط است بنابراین طوری که بنده می‌فهمم کار فراتر از فقه و گزاره‌های حرام  مستحب است ولی ناظر و معطوف به عمل است.
دهقان بیان کرد: چون نظریه تجویزی است پس حتما باید مخاطب خاصی در نظر گرفته شود ولی چون گفتند اسلام جاودانه است می‌توان مخاطب خاصی را در نظر نگرفت یعنی ما کاری نداریم که الان دوره دولت مدرن است یا فردمحور و دیوان سالار قرون دوم و سوم.
وی تاکید کرد: ما وقتی این اثر را می‌خوانیم می بینیم پژوهشگر بحث از تعلیم و تربیت و حکومت و … دارد به تعبیری نظریه او معطوف به زمان کنونی است یعنی نظریه امر جنسی به صورت عام و فراتر از یک دوره خاص مد نظر نیست در حالی که مدعای کتاب نظریه جنسی اسلام است.
دهقان بیان کرد: در نظریه فقهی اگر به موردی رسیدیم که بخواهیم تنقیح مناط و الغای خصوصیت کنیم در این صورت می‌توانیم روش قیاسی را استفاده کنیم و از کل به یک موضوع خاص برسیم ولی وقتی شما روش استقرا را در پیش گرفتید دیگر نمی‌توانید از این موضوع بهره ببرید.
یادآور می شود، این کتاب در ۳۰۰ صفحه و چهار فصل  به قلم حجت‌الاسلام و المسلمین حسین بستان تدوین شده است.