دکتر زلفی‌گل: یکی از خطاهای راهبردی کشور فقدان مرجعیت علمی همگراست؛ هر وزارتخانه دانشگاه و پژوهشگاه مستقل دارد، نظام آموزش پزشکی از وزارت علوم جداست، و این تشتت موجب افت رتبه علمی می‌شود. در حالی که سلامت جسمی و سلامت روحی دو بال انسان سالم‌اند و رشته‌های علوم انسانی در تأمین آرامش و سلامت روان نقش بنیادین دارند. تحقیقات بین‌رشته‌ای، چندرشته‌ای و فرارشته‌ای در جهان امروز اولویت اصلی سرمایه‌گذاری است اما ما ساختارها را جزیره‌ای کرده‌ایم.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری علوم انسانی مفتاح، به نقل از خبرگزاری شبستان؛ محمدعلی زلفی‌گل، وزیر پیشین علوم، تحقیقات و فناوری و عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینای همدان، عصر جمعه ۱۴ شهریور در جریان برگزاری نشست شبکه تخصصی تحول در علوم انسانی بسیج اساتید کشور در مشهد مقدس، پس از ادای احترام به یاد و خاطره شهدای انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، اظهار داشت: امروز اگر امنیت و اقتدار ملی داریم مرهون جان‌فشانی رزمندگان، سپاهیان، ارتشیان و نیروهای انتظامی است. جامعه دانشگاهی نیز در این مسیر درخشیده و با ایفای نقش فرماندهی علمی به امنیت و آرامش کشور یاری رسانده است.
وی محور سخنان خود را مرجعیت علمی عنوان و تصریح کرد: پس از اتمام مسئولیت وزارت علوم تصمیم گرفتم تجربه زیسته سال‌ها مدیریت و مطالعه را همراه با مطالعات تطبیقی ملی و بین‌المللی مدون کنم.
وزیر پیشین علوم، تحقیقات و فناوری بیان کرد:حاصل این تلاش انتشار کتاب مرجعیت علمی؛ پلی بین ایده تا پدیده است که در آن مفاهیم بنیادین، انواع پژوهش، شاخص‌ها و رویدادهای مرجعیت‌ساز، و صد پرسش کلیدی مطرح شده تا پژوهشگران بتوانند مسیر دستیابی به مرجعیت علمی را ترسیم کنند.
زلفی‌گل افزود: یکی از خطاهای راهبردی کشور فقدان مرجعیت علمی همگراست؛ هر وزارتخانه دانشگاه و پژوهشگاه مستقل دارد، نظام آموزش پزشکی از وزارت علوم جداست، و این تشتت موجب افت رتبه علمی می‌شود. در حالی که سلامت جسمی و سلامت روحی دو بال انسان سالم‌اند و رشته‌های علوم انسانی در تأمین آرامش و سلامت روان نقش بنیادین دارند. تحقیقات بین‌رشته‌ای، چندرشته‌ای و فرارشته‌ای در جهان امروز اولویت اصلی سرمایه‌گذاری است اما ما ساختارها را جزیره‌ای کرده‌ایم.
او با ارائه مثال از صنایع پیشرفته توضیح داد: ساخت یک هواپیما مستلزم هم‌افزایی رشته‌های مواد، پلیمر، مخابرات، الکترونیک، معماری و… است. توسعه یک فناوری یا حتی طراحی یک شهر جدید بدون نگاه شبکه‌ای ممکن نیست. در کشورهای پیشرفته نخبه‌ترین استعدادها به رشته‌های علوم انسانی می‌روند زیرا مدیریت جامعه را بر عهده دارند؛ ما برعکس عمل می‌کنیم و همین امر مرجعیت علمی علوم انسانی را تضعیف کرده است.
وزیر پیشین علوم راهکار اصلاحی را بازنگری در ساختار آموزش متوسطه دانست و گفت: داشتن سه دیپلم مجزا خطاست. با یک دیپلم واحد و ارائه دروس اختیاری مرتبط، هم هزینه‌های آموزش و پرورش کاهش می‌یابد و هم هدایت تحصیلی بهینه می‌شود. امروز بیش از پانصد هزار دانش‌آموز وارد شاخه تجربی می‌شوند در حالی که ظرفیت رشته‌های پزشکی محدود است و سرخوردگی به بار می‌آید. با یکپارچگی دیپلم، استعدادها متوازن‌تر توزیع می‌شوند و بستر همگرایی علمی فراهم می‌شود.
وزیر پیشین علوم، تحقیقات و فناوری در ادامه به ضرورت نظام انگیزشی اعضای هیئت علمی پرداخت: وقتی حقوق استادیار پایه یک به اندازه یک و نیم برابر حداقل حقوق کارگری است چگونه انتظار داریم نخبگان مهاجرت نکنند؟ فاصله زمانی ورود یک فرد دیپلمه به بازار کار با هیئت علمی شدن یک دکترای پسادکترا حدود پانزده سال است.
زلفی‌گل بیان کرد: ما برای جبران این تأخیر باید پایه‌های تشویقی ویژه تعریف کنیم. در دوران وزارت علوم، قانون جهش تولید دانش‌بنیان به تصویب رسید و امکان اختصاص پایه‌های تشویقی گسترده فراهم شد. پیشنهاد ما این است که برای هر ارتقای مرتبه علمی چهار پایه تشویقی اعطا شود تا انگیزه ارتقا و تولید علم افزایش یابد.
وی تصریح کرد: مرجعیت علمی مستلزم قوانین پشتیبان است. هنوز بیمه پژوهش و فناوری در کشور نهایی نشده؛ اگر استاد دانشگاهی با صنعتی قرارداد ببندد و در میانه راه طرف قرارداد منصرف شود، پروژه معطل می‌ماند. در کتاب ۵۱ راهبرد و پیشنهاد عملیاتی ارائه کرده‌ایم که می‌تواند در شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارتخانه‌های مرتبط به تصویب برسد.
وزیر پیشین علوم، تحقیقات و فناوری برخی دوگانه‌سازی‌های رایج را نادرست دانست و گفت: پرسش‌هایی مانند علم بهتر است یا ثروت، فناوری یا فرهنگ، پدر بهتر است یا مادر، اساساً غلط‌اند. علم، فناوری و فرهنگ قابل جمع‌اند و باید با هم پیش بروند. مرجعیت علمی زمانی محقق می‌شود که علم تولید و به مصرف درست برسد و رفاه اجتماعی بیافریند.
عضو هیئت علمی دانشگاه همدان با اشاره به پیام‌های جنگ دوازده‌روزه اخیر بیان کرد: این رخداد نشان داد اقتدار پایدار بدون علم، فناوری و نوآوری ممکن نیست. علم فاصله‌ها را حذف می‌کند و قدرت فرازمانی و فرامکانی به جامعه می‌دهد؛ بنابراین سرمایه‌گذاری در آموزش عالی بهترین تضمین امنیت ملی است.
زلفی‌گل همچنین بر ضرورت توجه به مرجعیت علمی بوم‌گرا تأکید کرد و گفت: بی‌توجهی به ظرفیت‌های بومی خسارت‌بار است. در صنایع سیمان و فولاد سالانه حجم عظیمی دی‌اکسیدکربن بدون استفاده به هوا می‌رود در حالی که ده‌ها محصول ارزشمند از آن قابل تولید است.
وی بیالن کرد: دنیا به سمت تشکیل ستادهای مدیریت کربن، فتوسنتز مصنوعی و تولید سوخت‌های سبز رفته است اما ما هنوز درگیر مسائل اولیه‌ایم. اگر مرجعیت علمی داشتیم چنین فرصت‌هایی هدر نمی‌رفت.
وزیر پیشین علوم، تحقیقات و فناوری افزود: یک دانشجوی سابق من اکنون در تیم تحقیقاتی یک برنده نوبل روی فناوری جذب و بازیافت دی‌اکسیدکربن کار می‌کند. چین، ژاپن و کشورهای پیشرفته به شدت در این عرصه سرمایه‌گذاری کرده‌اند. باید ستاد ملی کربن تشکیل و از این منبع ثروت و اشتغال بهره‌برداری شود.
زلفی‌گل در پایان با قدردانی از همراهی نمایندگان مجلس و مسئولان آموزش عالی در دوران وزارت، خاطرنشان کرد: مرجعیت علمی یعنی فهم درست علم و به‌کارگیری آن برای رفاه مردم. تولید، مصرف و چرخه کامل علم باید در کشور شکل گیرد. بی‌توجهی به معیشت جامعه دانشگاهی و بی‌انگیزگی نسل جوان خسارتی جبران‌ناپذیر است. با اصلاح ساختارها، تدوین قوانین حمایتی و توجه به علوم انسانی، می‌توان مسیر دستیابی به اقتدار علمی و تمدنی را هموار کرد.
جنگ امروز ترکیبی است، پاسخ ما باید شبکه‌ای و هوشمند باشد/ایران باید جزو ده قدرت برتر هوش مصنوعی جهان شود
دکتر محمدرضا حسنی‌آهنگر، رئیس دانشگاه جامع امام حسین(ع)، در جریان این نشست، اظهار کرد: موضوع تحول در علوم انسانی از محورهای اصلی فعالیت این دانشگاه طی ده تا دوازده سال گذشته بوده و گزارش‌های دوره‌ای آن نیز به محضر مقام معظم رهبری ارائه شده است.
وی خاطرنشان کرد: دانشگاه جامع امام حسین(ع) با هدف حل یکی از اساسی‌ترین مطالبات انقلاب، یعنی اسلامی‌سازی علوم و دانشگاه‌ها، حرکت منظومه‌ای ۳۶۰ درجه‌ای برای بازنگری در طبقه‌بندی علوم انسانی و جایگاه آن در نظام علمی کشور آغاز کرده و به نتایج و رویکردهای قابل توجهی رسیده است.
رئیس دانشگاه جامع امام حسین(ع) تصریح کرد: در این فرآیند نظام مسائل تمدنی شناسایی و طبقه‌بندی شده، شبکه‌ای از نخبگان و استادان حوزه و دانشگاه در سراسر کشور گردآوری و کتابچه‌های مستندی از سوابق و توانمندی آنان تهیه شده است. این شبکه در قالب قرارگاه جهاد علمی سامان یافته تا مسائل اساسی کشور با مشارکت نخبگان حوزه و دانشگاه حل شود.
حسنی‌آهنگر افزود: تعاملات نزدیکی با مراکز حوزوی به‌ویژه با مدیریت حوزه‌های علمیه و نیز ارتباطات گسترده با دانشگاه‌های برتر و شورای عالی انقلاب فرهنگی برقرار شده و پشتیبانی از شبکه علمی کشور برای تولید نرم‌افزارهای حکمرانی و تدوین متون درسی علوم انسانی با رویکرد اسلامی در دستور کار قرار گرفته است.
وی تأکید کرد: این دانشگاه بر تولید نظامات تحولی مورد نیاز انقلاب اسلامی متمرکز است و در این مسیر هزاران استاد و پژوهشگر در شبکه علمی دانشگاه فعال شده‌اند.
حسنی‌آهنگر در ادامه با اشاره به مأموریت دانشگاه در حوزه فناوری‌های نوین گفت: دانشکده و پژوهشکده هوش مصنوعی و رباتیک دانشگاه بیش از ده سال است که فعالیت جدی دارد و تاکنون بیش از پنجاه پروژه شاخص در این حوزه اجرا شده است.
وی با اشاره به تأکیدات رهبر انقلاب درباره جایگاه ایران در فناوری‌های پیشرفته افزود: حضرت آقا تصریح کرده‌اند که هوش مصنوعی دانش پیشران و شالوده‌شکن است و ما باید حداقل جزو ده کشور برتر جهان در این عرصه باشیم.
وی خاطرنشان کرد: لایه‌های مختلف هوش مصنوعی، همگرایی آن با علوم شناختی، سیاست‌های جهانی منع اشاعه و روند شکل‌گیری نظم نوین بین‌المللی، ضرورت توجه ایران به این فناوری را دوچندان کرده است.
رئیس دانشگاه جامع امام حسین(ع) بیان کرد: تحلیل جایگاه ایران و جهان اسلام در برابر بلوک‌های غرب و شرق نیازمند تعریف دقیق شاخص‌ها و سنجش تاب‌آوری در عرصه‌های امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و فناورانه است و این موضوع در دانشگاه جامع امام حسین(ع) با نگاه تمدنی دنبال می‌شود.
حسنی‌آهنگر درباره جنگ ترکیبی اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران طی ۴۶ سال گذشته با یک جنگ هوشمند چندبُعدی مواجه بوده که قرارگاه راهبردی آن در کاخ سفید و طراحی آن محصول اندیشکده‌ها و دانشگاه‌های غربی است.
او جنگ ترکیبی را دارای ابعاد سخت، نیمه‌سخت و نرم دانست که از فشار اقتصادی و تحریم تا نفوذ فرهنگی، عملیات شناختی، اغتشاشات اجتماعی، حملات سایبری و ترور نخبگان را شامل می‌شود.
رئیس دانشگاه جامع امام حسین(ع) تأکید کرد: جنگ دوازده‌روزه اخیر با رژیم صهیونیستی نیز در همین چارچوب قابل تحلیل است و فرماندهی کلان آن همچنان در آمریکا قرار دارد.
به گفته رئیس دانشگاه جامع امام حسین(ع) عنوان کرد: دانشگاه با رصد محصولات پیشرفته جهانی و تدوین جداول کاربردی، برنامه‌ریزی کرده است تا توان داخلی را در این حوزه تقویت و به بخش‌های مختلف حکمرانی کمک کند.
حسنی‌آهنگر از استادان و پژوهشگران دعوت کرد به شبکه جهاد علمی دانشگاه جامع امام حسین(ع) بپیوندند و افزود: هدف ما دستیابی به امنیت ملی پایدار، توسعه متوازن و ایفای نقش مؤثر ایران در قدرت بین‌المللی است تا بتوانیم پیام حق جهان اسلام را در سطح جهانی منعکس کنیم.
وی گفت: یکی از محورهای اساسی این تحول، بازآفرینی علوم انسانی بر مبنای اندیشه حضرت امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب است. طی این سال‌ها نظام مسائل کشور برای ایجاد تمدن نوین اسلامی تدوین، شبکه نخبگان دانشگاهی و حوزوی شناسایی، و ساختار قرارگاهی برای سازماندهی توان علمی کشور شکل گرفته است.
دانشگاه‌ها محور پیوند آموزش، پژوهش و صنعت
دکتر علیرضا منادی سپیدان رئیس کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی نیز در جریان این نشست گفت: بر اساس قوانین جدید، هر دانشگاه، پژوهشگاه و پژوهش‌سرا می‌تواند مستقیماً با بخش خصوصی قرارداد ببندد.
وی افزود: اگر تولیدکننده‌ای بخواهد محصولی بسازد و پروژه‌ای را به دانشگاه بسپارد، دانشگاه با عقد قرارداد و دریافت هزینه اجرای پروژه را انجام می‌دهد و کارفرما در ازای هزینه‌های پرداختی از اعتبار مالیاتی بهره‌مند می‌شود. این سازوکار باعث می‌شود صنعتگران به جای مراجعه به مسیرهای پیچیده اداری، مستقیماً سراغ استادان دانشگاه بروند و پروژه را شفاف و قابل نظارت اجرا کنند.
رئیس کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی با تأکید بر پیگیری مستمر کمیسیون برای بهبود معیشت استادان گفت: با وجود تلاش برای افزایش حقوق تا سی درصد و حمایت رئیس‌جمهور، هنوز فاصله زیادی تا رقم مطلوب باقی است و بدون این افزایش، دانشگاه‌ها در عرصه تولید علم و رقابت جهانی جایگاه مطلوب نخواهند داشت.
منادی سپیدان افزود: دانشگاه امروز باید به آخرین حلقه زنجیره آموزش یعنی شرکت‌های دانش‌بنیان توجه کند؛ حلقه‌ای که پاسخ پرسش دیرینه ما را می‌دهد که علم چگونه به ثروت تبدیل می‌شود. این دستاورد نتیجه قوانینی است که اجازه می‌دهد استاد دانشگاه همزمان با عضویت هیئت علمی، عضو هیئت مدیره یا مؤسس شرکت باشد و ایده‌های پژوهشی را به محصول تجاری برساند.
رئیس کمیسیون آموزش در بخش دیگری از سخنانش به اهمیت بهره‌وری در حکمرانی اشاره کرد و گفت: از ابتدای انقلاب، روحیه بسیجی و فرهنگ جهادی مظهر بهره‌وری بوده است؛ با حداقل امکانات هشت سال دفاع مقدس را اداره کردیم و کشور را از تهاجم نجات دادیم. در برنامه‌های توسعه هدف رشد اقتصادی هشت درصدی تعیین شده و یک‌سوم آن باید از محل بهره‌وری تأمین شود. بهره‌وری یعنی استفاده حداکثری از امکانات محدود و حذف موازی‌کاری؛ نمونه‌های موفقی مانند هوشمندسازی مدیریت آب در مشهد موجب صرفه‌جویی گسترده شده است. مجلس نیز در حال تصویب قانون هوش مصنوعی است تا دولت را در حوزه‌های انرژی، آب، برق و گاز ملزم به هوشمندسازی کند.
وی با اشاره به تجربه پیشرفت در حوزه دفاعی گفت: دانش موشکی کشور در بستر دانشگاه‌ها شکل گرفت؛ روزی موشک‌های معیوب به ما داده می‌شد اما امروز با تلاش شهید طهرانی مقدم و پژوهشگران دانشگاهی توان تولید موشک‌های نقطه‌زن را داریم.
منادی سپیدان تأکید کرد: مجلس قانون‌گذاری می‌کند و دولت مکلف به اجراست. معیشت استاد و معلم باید به گونه‌ای باشد که ذهن او از دغدغه مالی آزاد شود و تمام توان خود را صرف آموزش و پژوهش کند. استاد دانشگاه نیز باید از ظرفیت قانون جهش تولید دانش‌بنیان بهره ببرد و با جذب پروژه‌های صنعتی، دانشگاه را به محل تولید فناوری و ثروت تبدیل کند.
وی نمونه‌هایی از قراردادهای دانشگاه تبریز و سایر مراکز علمی ارائه کرد و گفت: در تبریز یک کارخانه ۴۰۰ میلیارد تومان برای اجرای پروژه‌ای در چهار دانشگاه سرمایه‌گذاری کرده و بخش خصوصی از اعتبار مالیاتی استفاده می‌کند. این ظرفیت قانونی فرصت تاریخی برای دانشگاه‌هاست و هر استاد می‌تواند با تعریف پروژه و جذب سرمایه، هم به تربیت دانشجو کمک کند و هم به توسعه صنعتی کشور.
رئیس کمیسیون آموزش درباره سیاست‌های حمایتی از معلمان و استادان دانشگاه تصریح کرد: افزایش واقعی حقوق معلمان و اساتید سرمایه‌گذاری بلندمدت برای کیفیت آموزش است.
وی افزود: اکنون حدود ده هزار و پانصد مؤسسه آموزش عالی در کشور فعال است که سه و نیم میلیون دانشجو و نزدیک به صد هزار عضو هیأت علمی دارند. در بخش علوم پزشکی، حدود ۲۶۰ تا ۲۷۰ هزار دانشجو و ۲۱ هزار استاد فعالیت می‌کنند.
رئیس کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی بیش از سیزده هزار واحد فناور در دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری فعال‌اند و یازده هزار شرکت دانش‌بنیان ثبت شده است. قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان موانع بیمه‌ای، مالیاتی، بانکی و گمرکی را رفع کرده و مورد تأیید مقام معظم رهبری نیز قرار گرفته است.
منادی سپیدان تأکید کرد: استمرار این رویکرد، در کنار ارتقای معیشت معلمان و استادان و تقویت حلقه‌های ابتدایی آموزش، ایران را در مسیر توسعه علمی پایدار و تحقق اقتصاد دانش‌بنیان قرار می‌دهد. آینده کشور در گرو پیوند آموزش، پژوهش و صنعت است و اگر استادان دانشگاه با بهره‌گیری از قوانین حمایتی و با روحیه بسیجی عمل کنند، دانشگاه به موتور محرک اقتصاد دانش‌بنیان بدل خواهد شد.
https://ihkn.ir/?p=43073
نظرات